8955900093

Ksitjżfci zbójeckie

Z jednej strony będzie to takie ukształtowanie fabuły, z którego wynikać mogłaby wprost pochwała lub przynajmniej akceptacja zła (tu powstaje oczywiście problem, co i kto uważa za zło). Po wtóre -takie sportretowanie bohaterów, że my, czytelnicy, skłonni jesteśmy im sprzyjać, akceptować ich sposób myślenia i postępowania bez względu na obiektywne, bądź wyznawane przez nas samych wartości. Po trzecie - sterowanie czytelnikiem przez pisarza na poziomie tekstu, czyli dokonywanie perswazji leksykalnej, retorycznej, logicznej²⁹⁶.

to enter the minds ofagents - whetherfictional characters or real historical actors. These conyentions involve penetrating the minds ofagents, ąuoting their thoughts directly, or displaying their perceptions (point-of-view shots), or telling us what they are thinking through what is called free indirect discourse - that is, the omniscient narrator tells us what characters are thinking, feeling, seeing, hearing, planning, intending, and so on. Thus, narrative possesses the means to exhibit both the inside and the outside of yirtues and yices. (...) „Showing” a yirtue by means of a narratiye that displays its dynamics by charting the interplay of the inside and the outside of the yirtue over time giyes most a better sense of what the yirtue is and a surer means for recognizing it than „telling” them a definition. (N. Carrołl, Narratiye and the Ethical Life, w: Art and Ethical Criti-cism, s. 46). Narratiyes have the capacity to bring our incipient intuitions about the grammar of yirtue and yice concepts into greater articulateness by elucidating through exemplification the network of thoughts, feelings, actions, and their interplay that iden-tify the yirtues and yices in ąuestion. (...) In this regcird, narratiye is an ally rather than the riyal of a certain approcich to morał theory, ncimely yirtue ethics. (s. 47-48) If narratiye can play a role in all kinds of deliberation, it obyiously has a role to play in morał deliberation (s. 54). [(...) typowe narracje dysponują konwencjonalnymi sposobami, które pozwalają nam przeniknąć do świadomości bohaterów - czy są to charaktery fikcyjne, czy rzeczywiste historyczne postaci. Te sposoby przeplatają ze sobą wnikanie w świadomość postaci, cytowanie ich myśli bezpośrednio lub ukazywanie ich postrzegania (punktów widzenia), albo też powiadamianie nas o tym, co one myślą, przy pomocy tak zwanej mowy pośrednio zależnej - inaczej mówiąc, narrator wszechwiedzący mówi nam, co bohaterowie mówią, czują, widzą, słyszą, planują, zamierzają itd. Tak więc narracja posiada środki ukazywania tak wnętrza, jak zewnętrza zalet i wad. (...) „Ukazanie” cnoty za pośrednictwem narracji, której dynamika wynika z wzajemnego oddziaływania w czasie tego, co wewnętrzne, i tego, co zewnętrzne, daje o wiele lepsze poczucie tego, czym jest cnota i pewniejszy sposób rozpoznania niż jej „nazywanie”]. - [Narracje mają zdolność doprecyzowania naszych pierwotnych intuicji na temat gramatyki pojęć zalet i wad, wyjaśniając poprzez egzemplifikację sieć myśli, uczuć, uczynków oraz ich wzajemnych powiązań, która pozwala rozpoznać rzeczone zalety i wady. (...) Z tego względu narracja jest raczej sprzymierzeńcem niż rywalem pewnego sposobu podejścia do teorii moralnej, a mianowicie etyki cnoty. (...) Jeżeli narracja może grać jakąś rolę w rozważaniach wszelakiego rodzaju, może oczywiście odegrać taką rolę w rozważaniach moralnych].

²⁹⁶ Taka analiza „techniki” pisarzy nie powinna jednak odwoływać się do określeń metaforycznych (jak u Girarda), lecz dążyć do jak największej ścisłości i jednoznaczności.

206