8748916824

że Mukarovsky powołuje się na pracę Jakubińśkiego 0 diało-giczeskoj rieci z r. 1923 i na rozprawę Tarde'a Lopinion et la corwersation z roku 1922, gdy jej autor zmarł w 1904 r., zaś polskie tłumaczenie w Bibliotece "Tygodnika Ilustrowanego" wyszło w roku 1904^.

To, co autor przedstawił jako opozycyjne poglądy, jest w istocie historycznym następstwem tez, oddzielonych o półwiecze, gdyż Tarde dyskutuje z Hipolitem Tainem 1 Herbertem

Spencerem. Pierwszy w głośnym dziele Francja przed rewolucję,

38

drugi zwłaszcza w Instytucjach obrzędowych sporo miejsca poświęcili i rozmowie, i formom zwracania się do drugich, traktując je ewolucyjnie, jako pewne stadia w rozwoju ludz-kości, z których można rozpoznać aktualny typ stosunków społecznych. Taine” a bardziej zajmował ceremoniał towarzyski jako substyt zawodowej aktywności w klasie próżniaczej. Spencer kładł nacisk na jego przeobrażenia od historycznego stanu wojny do pokojowego współistnienia ludzi w społeczeństwie przemysłowym. Obaj wszakże wykazywali ewolucyjnie wyższość form .demokratycznych nad zhierarchizowanymi. Tarde podejmuje, ten trop rozpatrując rozmowę w kontekście opinii publicznej. Jest zdania, że w grupach (społeczeństwach) oligarchicznych nierówność społeczna uniemożliwia partnerską wymianę poglądów. Rozwój cywilizacji, skupiający ludzi na małym obszarze, demokratyzacja i postęp prasy, która oferuje tematy rozmów inne niż tylko zawodowe, sprawia, iż można

prognozować, "że rozmowa w przyszłości będzie spokojna, ła-

39

godna, pełna kurtuazji i powabu"

Pozytywistyczna koncepcja rozmowy opierała się na ewolu-cjonizmie i socjologii. Była częścią ogólnej teorii sztuki jako gry; wydatkuje się w niej energię, której nie zużytkowano w walce o byt. Gra ma właśnie charakter walki o byt,

40

chodzi w niej o dowiedzenie swojej wyższości . Stąd chyba tyle zachwytów współczesnych nad "szermierką słowną" bohaterów dramatów Świętochowskiego. Sztuka dialogu była istot-

113