skanuj0006

Powołując się na Ogólny syndrom adaptacji Seły’ego, należy dodać, że jego trzecia faza ogólnego wyczerpania, wiąże się z patologicznymi zmianami w tkankach (np. owrzodzeniem różnych narządów, obniżeniem progu odporności organizmu, miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym, reumatycznym zapaleniem stawów, łysieniem plackowatym itp.), a niekiedy także ze śmiercią.

Podatność na stres zarówno w fazie adaptacji do stresu, jak i ogólnego wyczerpania, charakteryzuje się dużą zmiennością indywidualną, przejawiającą się u jednych wzrostem poziomu hormonów nadnerczo-wych i ogólnym wyczerpaniem (śmiercią), a u innych jedynie mobilizacją organizmu do działania. Terapią skutków stresu związanego z wyczerpaniem organizmu oraz profilaktyką zdrowia zajmują się medyczne koncepcje stresu.

1.2. MEDYCZNE KONCEPCJE STRESU

W wywiadzie lekarskim istotne znaczenie dla zrozumienia patogenezy choroby mają wszelkie informacje dotyczące tzw. stresowych zdarzeń życiowych. Ich ocena jakościowa i ilościowa budzi wiele kontrowersji, stąd różnorodne próby ich opisu, stanowiące podstawę koncepcji wyjaśniających ich rolę w terapii chorób psychosomatycznych i promocji zdrowia psychicznego.

1.2.1. Koncepcja stresowych zdarzeń życiowych B. S. i B. P. Dohrenwendów

Wielu badaczy wskazuje w biografii człowieka na znaczące bądź krytyczne zdarzenia życiowe (np. śmierć bliskich osób, rozwód, ślub, doznanie osobistej krzywdy, utrata pracy itp.), pozostające w korelacji ze zdrowiem fizycznym (choroba) lub psychicznym (złe samopoczucie, nerwica itp.).

Koncepcja stresowych zdarzeń życiowych ma dużą popularność zwłaszcza wśród lekarzy, gdyż traktowana jest jako predyktor tzw. chorób cywilizacyjnych. Generalnie oparta jest na modelu stres-choro-ba, choć jak wynika z piśmiennictwa, niedostatecznie wyjaśnia choro-

Koncepcja ta powstała raczej na podstawie danych socjoepidemio-Iłigic/.nych, stąd też duże kontrowersje budzi sam pomiar stresowych Atlnrzcń życiowych (Tausing, 1982).

Twórcą koncepcji stresowych zdarzeń życiowych byli B.S. i B.P. IJohienwendowie (1974), których główną ideę wpływu codziennych /ilm/.cń życiowych, jako czynników stresu, na funkcjonowanie człowieka przedstawia rycina 1.6.

f /YNNIKI ŚRODOWISKA Nil POŻĄDANE

II

II

II

Mediatory zewnętrzne

- pomoc materialna    ZMIANY

W ZDROWIU

- wsparcie społeczne    ₍ FUNKCJONOWANIU

-    przeszkody, itp.

U

BRAK ZMIAN

ROZWÓJ

OSOBOWOŚCI

STRESOWE ZDARZENIA ŻYCIOWE =4> STAN STRESU =

1?

n    ir

CHARAKTERYSTYKA OSOBY Mediatory wewnętrzne

-    poziom aspiracji

-    odporność na sfres

-    siły witalne, itp.

Kyc. 1.6. Wpływ stresowych zdarzeń życiowych na funkcjonowanie człowieka

Jak wynika z ryc. 1.6. stresowe zdarzenia życiowe mogą być wywołane obiektywnymi czynnikami środowiska (np. klimat, hałas, wibracje, promieniowanie jonizujące czy mikrofalowe, niedotlenienie, przyspieszenia, nieważkość, nagła zmiana strefy czasu itp.) i subiektywnymi czynnikami związanymi z indywidualną charakterystyĘfosoby ludzkiej* (np. typ temperamentu, cechy osobowości i charakteru, poziom inteligencji). Codzienne zdarzenia stresowe mogą wywołać stan stresu, którego wielkość jest modyfikowana przez, czynniki zewnętrzne (np. pomoc materialna, przeszkody, wsparcie społeczne itp.) i mediato-

31