1194638965

dzenia Narodowego, w którym, jak twierdził, na 800 tys. ludności reprezentowane było 500 tys., a udziału w nim odmówili jedynie Ukraińcy (Ruthenians). Następnie omówił on proporcje pomiędzy poszczególnymi grupami etnicznymi zamieszkującymi Bukowinę i oskarżył rząd c.k. Austrii o popieranie migracji ruskiej (tzn. ukraińskiej) i zmianę charakteru etnicznego oderwanej od Mołdawii w 1775 r. prowincji. Przedstawił w dalszej kolejności historię Besarabii. zdobytej przez Rosję w 1812 roku. Stwierdził, ze po rewolucji lutowej rząd Kierońskiego uznał powstałą tam autonomiczną republikę. Podkreślił, iz rząd tej republiki prosił Rumunię o pomoc przeciw bolszewikom, która to prośba odrzucona została przez Bukareszt az do czasu otrzymania analogicznego wezwania ze strony rządu ukrainskiego^m i zgromadzonych w Jassach reprezentantów mocarstw sprzymierzonych. A zatem, konstatował Bratianu. zajęcie Besarabii przez oddziały rumuńskie miało miejsce za zgodą lokalnego rządu i na wezwanie Ukrainy oraz przedstawicieli Ententy. Prowincja ta następnie wyraziła chęc połączenia się z Rumunią, co nie powinno nikogo dziwie z uwagi na fakt. ze ponad 72% jej ludności stanowią Rumuni, pozostali zas mieszkańcy to głównie .Słowianie. Bułgarzy i Niemcy". Kończąc swoje przemówienie Bratianu odwołał się do modnego w owym czasie argumentu, stwierdzając, iz Rumuni poprzez swoją akcję militarną wstrzymują postępy bolszewizmu. Odpierając pretensje Rosji do tego obszaru, stwierdził tez. ze niechęc tego imperium do oddania raz zdobytego kraju jest znana, tym bardziej ze dyskutowana prowincja otwiera Rosjanom drogę na Bałkany i perspektywę opanowania Konstantynopola, co jednak w obecnym czasie uważa on juz za anachronizm¹²⁰.

O ile jednak w kwestii Bukowiny nie istniały żadne przeszkody uniemożliwiające rozstrzygnięcie tego zagadnienia przez zwycięskie mocarstwa, to sprawa Besarabii miała się odmiennie. Uważano, iz stanowiąc obszar byłego Cesarstwa Rosyjskiego, sojusznika Ententy. Besarabia nie może podlegać decyzjom Konferencji Pokojowej, która powołana jest do podpisania traktatów z pokonanymi państwami nieprzyjacielskimi, a nie do rozporządzania terytorium byłego sprzymierzeńca, przezywającego obecnie przejściowe, jak wierzono, kłopoty wewnętrzne. Besarabia była więc problemem związanym z zagadnieniem stosunku Ententy do kwestii Rosji jako całości i traktowana była w znacznej mierze

319    I. Brttianu nie precyzował, o jaki rząd ukraiński chodzi. Nałezy jednak przypuszczać, iz porozumienie owo dotyczyło CRU. która jednakże była nie tyle rządem, ile rodzajem parlamentu. Inna wersja głosiła, iz wkroczenie Rumunów nastąpiło na wezwanie rosyjskiego gen. Szczerbaczo-wa. PPC. t. VIII. 1946. s. 578. Por.: J. Demcl. op. cit.. s. 355: W. A. Scrczyk. Historia Ukrainy. Wrocław 1979. s. 341.

320    PPC. t. III. s. 847 851.

jak terytorium rosyjskie. Rumunia dążyła oczywiście do tego. aby w Paryżu rozpatrywano ten obszar jako juz do Rosji nienalezący. w czym uzyskała poparcie Polski i Finlandii, ale główne mocarstwa wolały nie podejmować w tej sprawie ostatecznej decyzji i grały na zwłokę™.

Dyplomacja ukraińska nie prowadziła tak intensywnej akcji przeciw roszczeniom rumuńskim, jak w przypadku konfliktu z Polską. Odmiennie niz w sprawie Galicji Wschodniej, każdemu posunięciu rumuńskiemu nie towarzyszyło kontrpo-sunięcie ukraińskie. Oświadczenia dyplomacji ukraińskiej w sprawie jej sporu z Rumunią w czasie trwania Paryskiej Konferencji Pokojowej ograniczały się wyłącznie do kwestii Bukowiny i nigdy nie nosiły charakteru samodzielnego, lecz zawsze były częścią not składanych w związku z wojną z Polską. Przykładem tego typu działania może byc nota Delegacji Republiki Ukraińskiej z dnia 25111919 r. skierowana do G. Clemenceau, w której, po oskarżeniach pod adresem Polski, oświadczono, iz „Również armia rumuńska zajęła całą Bukowinę i w imieniu króla Rumunii ogłosiła aneksję tego kraju, włączając częsc ukraińską Bukowiny, karami cielesnymi zmuszając do poddania się rządowi rumuńskiemu”. W nocie tej. wśród ziem. do których rościła pretensję ZURL, wymieniono również „Bukowinę północną z miastem Czerniowce"”². Protest wobec militarnych operacji wojsk rumuńskich przeciw siłom Halickiej Armii zawierała także analogiczna nota z 18IV1919 roku™. Obie noty. podobnie jak i poprzednie, pozostały bez echa.

Stosunek aliantów do sporu ukrainsko rumunskiego pozostał dwojaki. Podczas omawiania kwestii terytorialnych związanych z Rumunią, na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych wielkich mocarstw w dniu 8 V 1919 r. uchylono się od dyskutowania przebiegu granicy w Besarabii. zasłaniając się brakiem przedstawicieli Rosji na Konferencji Pokojowej i faktem, iz żadne z mocarstw nie jest z nią w stanie wojny™. Podobne opinie powtarzano i później™. Kwestia Północnej Bukowiny nie nast ręczała tego typu trudności. Juz 14 V1919 r. opracowano projekt odpowiedniego artykułu przyszłego traktatu pokojowego z Austrią, który głosił, ze „Austria zrzeka się na rzecz Głównych Sprzymierzonych i Stowarzyszonych Mocarstw wszystkich swoich praw i tytułów do tej części Bukowiny, która nie została odstąpiona Rumunii”™. Zwycięskie mocarstwa początkowo nie zamierzały bowiem przyznać Rumunii całej Bukowiny. Granicę rumuńską na tym obszarze

321    Ibidem, s. 733.

322    SPKP.t. 11. Warszawa 1967. s. 250.

323    Ibidem, s. 288.

324    PPC. 1. IV. $.672.

325    Ibidem, s. 719.

326    I bidcm. s.711; PPC, t. XI. s. 368. Austriacy twierdził i. zc nic mogą zrzec sic w traktacie czegoś, czego nic posiadaja, tzn. Bukowiny.

99