1194638997

układu w Rapalło. wartość Rzeczypospolitej jako bariery między Niemcami a Rosją wzrosła, a tym samym i klimat dla Polski, w kwestii Galicji Wschodniej, stał się sprzyjający. Korzystnie na tę sprawę oddziaływały także nadzieje Wielkiej Brytanii na zaangażowanie się Rumunii w kwestię cieśnin czarnomorskich, co miało swe powiązania z zagadnieniem południowo-wschodnich granic Polski jako sojusznika Bukaresztu⁴¹¹.

Polskie plany wyborcze zaktywizowały natomiast akcję ukraińską. Ukraińcy' nadesłali do Ligi Narodow petycję z protestem przeciw temu posunięciu. Przewodniczący Rady Ligi Narodow poinformował o niej Radę. która na podstawie poprzedniego precedensu przesłała ją Konferencji Ambasadorów.

Inicjatywę w dalszym toku wydarzeń znowu przejęli Kanadyjczycy. Dnia 18IX na ósmym posiedzeniu VI Komisji Zgromadzenia Ligi Narodow honorowy delegat Kanady. Wiliam Stevens Fielding, złozył wniosek o potrzebie uregulowania, w możliwie najkrótszym czasie, prawnej sytuacji Galicji Wschodniej. Dnia 20IX wniosek ow został poparty przez przedstawiciela Litw^' W. Sidzikauskasa. który oświadczył, iz: „Litwa zna dążenie Galicjan do stworzenia narodowego ogniska wolnego i niezależnego i cała jej sympatia jest przy tym narodzie". Podkreślał tez. ze Litwa interesuje się sprawą Galicji Wschodniej jako związana z zagadnieniem polskiej granicy wschodniej, która to kwestia, z racji Wileńszczyzny. także i jej dotyczy. S. Askenazy. wobec groźby rozpatrywania przez Ligę Narodow obu spraw jednocześnie, w dyplomatyczny sposób podkreślił niecelowosc dalszego dyskutowania tej kwestii na forum genewskim, skoro sama Liga odesłała ja juz raz do Rady Ambasadorów. Wskazywał przy tym. ze zagadnienie to jest właśnie rozwiązywane na drodze wewnętrznych działań rządu polskiego. Jak pisze Z. Zaks. „Delegacja kanadyjska w imieniu Galicjan domagała się zarówno w 1921 r. jak i 1922 r.. wprowadzenia statusu międzynarodowego dla Galicji Wschodniej przez organy międzynarodowe (Ligę Narodow. Radę Ambasadorów), natomiast Askenazy wekslował rozważania na tory polskiej polityki wewnętrznej, która w ramach swojej jurysdykcji miała zając się nadaniem statutu autonomicznego Galicji Wschodniej, ale w granicach państwa polskiego"⁴”. Zabiegi polskie nie powiodły się jednak i Komisja Pięciu jednomyślnie postanowiła wniosek Fieldinga przekazać pod obrady Zgromadzenia Ligi Narodow. Uchwała zgromadzenia w tej sprawie została następnie przekazana do Rady Ligi Narodow. a ta w dniu

431    M. Papierzynska Turek. op. cit. s. 120; Z Zaks. Galicja Wschodnia w polskiej polityce..., $. 12-14. Szerzej o sytuacji Turcji i cieśnin czarnomorskich patrz: T. WHuch. Tureckie przemiany. Dzieje Turcji 18781923. Warszawa 1980. s. 268. idem. Od Trypohsu do Lozanny. Polityka Włoch wobec Turcji i Bliskiego W^f$chodu w /liftach 19121922. Warszawa 1986. $. 141-239.

432    Z. Zaks. Spraw Gultcfs Wzchodniej~., s. 151.

26IX 1922 r. na wniosek II sesji Zgromadzenia zatwierdziła tekst pisma do Rady Ambasadorów o celowości uregulowania sytuacji prawnej Galicji Wschodniej w możliwie krótkim czasie. Było to korzystne dla Polski z tych samych powodów, co podobna decyzja sprzed roku⁴”.

Opisane powyżej postanowienie Ligi Narodow było ostatnim podjętym na forum tej organizacji w kwestii przynależności państwowej Galicji Wschodniej. Liga Narodów nigdy więcej nie zajmowała się zagadnieniem państwowości ukraińskiej. co było zapewne skutkiem uznania kompetencji Rady Ambasadorów w owej sprawie i rozstrzygnięcia, jakie wkrótce zapadło na tym forum⁴¹⁴. Ukraińcy kontynuowali jednak swoją akcję składania memoriałów adresowanych zarówno do Zgromadzenia Ligi Narodow. jak i ..do świata cywilizowanego"⁴”. Powstałe w 1921 r. Ukraińskie Towarzystwo Ligi Narodow (UTLN) prowadziło, przy po mocy Międzynarodowej Unii Towarzystw Ligi Narodów⁴⁵*’, akcję propagandowa, wydając odezwy do Rady Najwyższej, aby wobec .strasznego położenia ludności ukraińskiej w Galicji Wschodniej" i pogwałcenia przez Polskę praw suwerennych mocarstw nad tym krajem, nakazała natychmiastowe zniesienie istniejącej tam „tymczasowej okupacji polskiej" i określiła status prawny tego obszaru lub przekazała kwestię jego określenia Radzie Ligi Narodow. Do samej Rady Ligi Narodow zwrócono się. aby do czasu decyzji Rady Najwyższej, utworzyła Komisję Międzynarodową, która zbadałaby sytuację Galicji Wschodniej i przygotowała wnioski w kwestii usunięcia z tego kraju wojsk polskich i uprowadzenia tam administracji cywilnej. Postulaty te przekazano również premierom państw En tenty⁴¹⁷. Akcja ta nie przyniosła jednak żadnego rezultatu. Należy przy tym dodać, iz Ukraińcy galicyjscy (Panejko). mimo sprzeciwu Ukraińców naddnieprzańskich, juz. w sierpniu 1922 r.. w ramach UTLN. snuli dosyć niezgrabne z politycznego

•133 Ibidem, s.151152. Wniosek leidinga zbiegł się w czasie z ustaw ą o samorządzie w^icwwJztw płd wsch. J. Kumaniccki. op. cii., s. 8-1.

434    Z. Zaks (Sprawa Galicji Wscltodnicj..^ s. 152) pisze również: .Nic rozpatrywano tez nigdy polem na icj forum (Izn. ligi Narodów P.Z.) sprawy praw ludności ukraińskiej w ramach państwa polskiego juz nawet po decyzji Rady Ambasadorów' z 15 marca 1923 r * Stwierdzenie to jest nieściśle. Liga Narodow mc zajmowała się więcej kwestią państwowości ukraińskiej, ale prawa ludności ukraińskiej w ramach państwa polskiego były leszcze wielokrotnie przez nią rozpatrywane szczególnie w latach 19301932 Szerzej patrz: P. Żurawski vel Grajewski. Stanowisko brytyjskie w kwestii tzw. pacyfikacii w Galicji Wschodniej na forum Ligi Narodow (1930 1932). |w:] Z polityki zagraniczne/ Wielkie; Brytanii w I połowie XX wieku. Studia t szkice. red. A M. Brzeziński. Lodź 2002. s. 102 127.

435    M. PapicrzynskaTurek.op.cn., $.87; R.Torzecki. Kwestia ukraińska. ..s, 50; Z Zaks. Sprawa Galicji Wschodniej.... s. 152.

436    & Czosnowski.Sprawy mniejszości narodowych w Unii Stotwirzyszen Ugi Narodów 119)91922. „Spraury Nanx$owosciowe". 1928. nr 1. s. 40 41.50. T. Dąbkowski.op. cit.. s. 185.

437    Z. Zaks. Sprawa Galicji Wschoilniej.... s. 152 153.

129