1194639001

Michikazu podjęła w kwestii wschodnich granic Rzeczypospolitej ostateczną decyzję oświadczając, ze „Zważywszy, iz zostało uznane przez Polskę, ze co się tyczy wschodniej części Galicji, warunki etnograficzne czynią koniecznym ustrój autonomiczny; Zważywszy, iz Traktat, zawarty pomiędzy Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a Polską w dniu 28 czerwca 1919 r. przewidział dla wszystkich terytoriów'znajdujących się pod zwierzchnictwem polskim, gwarancje specjalne na rzecz mniejszości rasy. języka, lub religii; Zważywszy, iz co do granicy z Rosją. Polska weszła bezpośrednio w stosunki z tym państwem w celu jej oznaczenia: (...) Konferencja Ambasadorów I Postanawia uznać jako granice Polski 1° Z Rosją: Linię oznaczoną i zasłupioną. za zgodą obu Państw', i na ich odpowiedzialność, w dniu 23 listopada 1922 roku"*⁴*. Podpisy pod tą decyzją złozonodopiero 15 III 1923 r.. a w imieniu Polski uczynił to Maurycy Zamoyski^{1 2 3 4}. W ten sposób granice wschodnie Rzeczypospolitej uzyskały uznanie międzynarodowa. przy czym. co warto podkreślić, autonomia Galicji Wschodniej, acz wymieniona w oświadczeniu Rady Ambasadorów', nie stanowiła w jego swietłe warunku przyznania tej prowincji Polsce⁴⁴*.

Przeciw podjętej decyzji protestował episkopat greckokatolicki i Petruszewycz, który był nia zaskoczony. Wystosował on do Rady Ambasadorów demarche i nadal usiłował kontaktować się w tej sprawie z rządami Francji i Anglii. Działający w porozumieniu z nim metropolita A. Szeptycki, na audiencji u Poincarego. a Kost' Łewyckyj na spotkaniu z podsekretarzem stanu rządu angielskiego, otrzymali zdecydowane wyjaśnienie, ze postanowienie z 15 III jest ostateczne⁴⁴’. Protesty przeciw decyzji Rady Ambasadorów w tonie analogicznym do not z 12 i 13 III nadesłał również ZSRR⁵. Swój sprzeciw zgłosili także monarchiści rosyjscy z byłym premierem Aleksandrem Trepowem na czele. Reakcje wśród organizacji ukraińskich w Polsce były różne. Wszystkie manifestowały swój protest, choc wydarzenie owo uznano za fakt dokonany, nastawiając się na dalszą walkę lub ugodę. Jego skutkiem był również spadek wpływów Petruszewycza wśród Ukraińców galicyjskich⁴⁵¹.

Decyzja Rady Ambasadorów z 15 III 1923 r. w sposób formalny kończyła walkę dyplomatyczną prowadzoną przez Ukraińców o uzyskanie międzynarodowego uznania i wsparcia dla utworzonych przez nich państw. URI. zeszła z europejskiej sceny politycznej w praktyce wraz z traktatem ryskim. Dla ZURL cezurą końcową istnienia jej jako kwestii międzynarodowej był właśnie dzień 15 III 1923 roku. Po tym fakcie rząd ZURL oraz jego przedstawicielstwa w Europie i Ameryce uległy likwidacji⁴⁵¹. W okresie późniejszym zręczność dyplomacji ZURL w latach 1918-1923 oceniana była krytycznie nawet przez samych jej twórców. Panejko. wspominając akcję wysyłania memoriałów z prośbą o jak najszybsze rozstrzygnięcie kwestii Galicji Wschodniej, pisał, zew istniejących warunkach „Elementarny rozum polityczny i szczypta politycznego wyczucia nakazywały nam (tzn. Ukraińcom - P.Z.) siedzieć cicho w ten czas i w tym względzie. Bo jak by niewesoło nie stała nasza sprawa, to lepiej było nam zostać w prowizorium nawet na dłuzszy czas. jako. ze nie było najmniejszych widoków, aby prowizorium w danych okolicznościach mogło byc zastąpione korzystnym dla nas postanowieniem ostatecznym"⁴⁵³. Walka dyplomacji ukraińskiej o uznanie ZURL w latach 1918-1923. jak słusznie zauważył prof. S. Tomasziwskyj. była jedynie fragmentem sporu polsko-ukraińskiego, w którym obie strony z tragiczną konsekwencją unikały bezpośrednich rozmów, odwołując się do czynników obcych przed 1914 r. do Austro-Węgier. potem do państw' centralnych. Ententy i wreszcie do I.igi Narodów, zachowując przy tym „rezerwację mentalną”, tzn. z góry powzięte postanowienie, ze nie uznają niekorzystnej dla nich decyzji za obowiązującą. Podobny los spotkał i decyzję z 15II11923 r.. której „obie strony znów nie uznały, względnie jej warunków nie respektowały”⁴⁵⁴.

Okres krystalizowania się granic europejskich z początkiem 1923 r. dobiegał juz końca. Wygasały lokalne ogniska zapalne oraz postępowała stabilizacja

451    Ibidem, s. 181-190: eadem. Ewotucja ideowo polityczna ukraińskiej grupy poselskiej w sejmie II Rzeczypospolitei w lalach 1922-1927. pola walki" 1975. nr l. s. 37-40. M I rlmski. Program polityczny Ukraińskiego Hacjonalno-Demokratycznego Objednania (UNfX>). .Sprawy Narodowościowa" 1929. nr 4. s. 383-384: idem. Program UkrdinskiejSocjalistycznoRddykalnej Pdrlii. .Sprawy Narodowościowa" 1928. nr 1. s. 33-34: Z. Zaks. Radńccka Rasjd._. s. 94.

452    Rząd austriacki, na interwencją* polską, juz 21XI1922 r.. a wiec jeszcze przed decyzją Rady Ambasadorów, zamknął poselstwo ZURL w Wiedniu i zakazał Petruszcwyczowi używania na terenie Austrii nazw^przedstawiciela rządu ZURL M. Papierzynska Turek..Sprawa ukraińska. s. 185: T. Dąbkowski. op. cit., s. 186188.

453    W. Panejko. Zenewti i noszi sprawy. „Diło" 1929. nr 46(11387). subota 2 bereznia. s. 1 2.

454    S. Tomaszewski. Dziesięć lat kw»estii ukraińskie/ w Polsce. Instytut Badan Spraw Narodowo sciowych. •Sprawy Narodowościowe" 1929. nr 3-4. s. 566-567.

133

1

   K. W. Ku ma niecki. op. ci!., s. 679-680.

2

   J. Krasuski. Między wojnami.... s. 68; J. Kumaniecki. op. ci!., s. 89; M. Papierzynska Turek, op. cit.. s. 178; R. Torzccki. Z próbiermilykL.. s. 155: Z. Zaks. Ga\ic)a Wschodnio w polskiej polityce.... s. 32;cadcm. Radziecko Rosjo-..$. 95; eadem. Wolku dyptomafycrrui....*. 59; 1.1. Czerwinkin Korolow. op. dl* s. 113.

3

   M. PapierzynskaTurek,op.cit..s. 178*179.

4

   Ibidem, s. 185. W marcu 1923 r. UTLN wysłało noty do Rady Ambasadorów i Rady Ligi Narodów oraz do parlamentów wielkich mocarstw, aby nie ratyfikowały one decyzji z 15 III 1923 r. Po tym fakcie rząd RP wystąpił o skreślenie UT1.N z listy członków Międzynarodowej Unii Towarzystw Ligi Narodów. Z. Zaks. Spranu Galicji Wschodniej.... s. 153. Protest przeciw decyzji z 15 III nadesłał także episkopat greckokatolicki z A. Szeptyckim na czele. E. Prus. Władyka SwiętojurskL.. s. 84.

5

   M. Papierzynska Turek. op. cit., s. 179.