1468551214

Historia klejenia - od prehistorii do dzisiaj

History of gluing - from prehistory to present day

Streszczenie

W artykule przedstawiono historię klejenia na świecie od czasów prehistorycznych do dzisiaj. Podzielono ją na cztery okresy: prehistoria, starożytność, średniowiecze, czasy nowożytne i najnowsze. Przedstawiono liczne dowody świadczące o uznaniu klejenia jako najstarszej technologii spajania. Zaprezentowano przykłady z przyrody będącej inspiracją dla klejenia. Opisano okoliczności wynalezienia najczęściej stosowanych rodzajów klejów. Omówiono ewolucję powszechnie używanych przedmiotów zawierających klej, jak np. znaczki pocztowe czy taśma klejąca. W końcowym fragmencie opisano aktualne trendy w technice klejenia.

Abstract

In this article, history of gluing on the world from prehistory to present day is presented. It is divided in 4 periods: prehistory, antiąuity, the Middle Ages, modem and the la-test times. Numerous evidences testifying for recognition of gluing as the oldest technology of bonding are presented. Also examples from naturę constituting inspiration for adhesives are mentioned. Circumstances of invention of adhesives the most often used are described. Evolu-tion of things commonly used including adhesives, like for example postage stamps or adhesive tape, is discus-sed. In the finał part current trends in adhesive technology are described.

Wstęp

Od wielu lat toczą się spory dotyczące ustalenia najstarszej techniki łączenia. Odkrycia archeologiczne z ostatnich kilkudziesięciu lat sprawiły, iż o ten prymat konkuruje tylko lutowanie i klejenie. Klejenie, zwłaszcza pierwotne, było technologią nieskomplikowaną i bazującą na naturalnych, powszechnie dostępnych materiałach, co stanowiło ewolucyjną przewagę w porównaniu z lutowaniem. Jednak z drugiej strony składniki roślinne czy zwierzęce nie były tak odporne na czynniki środowiskowe i w przeciwieństwie do stopów metali wiele z nich nie przetrwało do dnia dzisiejszego, stąd mało jest dowodów materialnych, świadczących o obecności klejów w dalekiej przeszłości. Najstarsze odkrycia archeologiczne datują początki lutowania na epokę kamienia, 3400 lat p.n.e. [1), a niektóre źródła nawet na 7000+5800 lat p.n.e. [2). Klejenie natomiast znane było już w czasach prehistorycznych, a jego początki datuje się na paleolit górny 40+12tys. lat p.n.e., a nawet wcześniej, 80 tys. lat p.n.e. [3+7].

Przyroda inspiracją klejenia

Inspiracją powstania wielu rodzajów klejów była przyroda. Wiele używanych dzisiaj spoiw ma swoje bezpośrednie odpowiedniki w naturze. Przykładem są owadożeme rosiczki wyposażone w czułki porastające powierzchnie liści z błyszczącymi kroplami lepkiej cieczy, wabiącej i unieruchamiającej ofiary (rys. 1 a) [3, 8]. Ciecz ta nie wysycha i jest podobna do kleju stosowanego w taśmach obustronnie przylepnych. Samice złotooka pospolitego, zielonego owada o dużych oczach i długich przejrzystych skrzydłach, przyklejają jaja do liści, gałązek i owoców drzew lub krzewów [8]. Jaja składane są na szypułce, funkcjonującej na zasadzie kleju cyjanoakrylowego. Owad składa kroplę kleju na liściu,

Dr hab. inż. Zbigniew Mirski, prof. nadzw. PWr, dr inż. Tomasz Piwowarczyk - Politechnika Wrocławska.

ciągnie nitkę do góry, kładzie tam swoje jajo i kilka sekund trzyma w tej pozycji aż do utwardzenia włókna (rys 1 b). Osy polne spożywają drobne cząsteczki drewna, rozdrabniają je mechanicznie, a następnie chemicznie przez trawienie. Powstająca papka jest podobna do kleju do tapet opartego na karboksymetylocelulozie (rys. 1 c) [8]. Wosk pszczeli zachowuje się jak topliwy klej termoplastyczny. Dopóki przebywa w organizmie owada jest płynny. Po wydzieleniu na zewnątrz wosk schładza się i klej ulega utwardzeniu.

PRZEGLĄD SPAWALNICTWA 8/2008

3