1531834807

■ Utylitaryzm

John Stuart Mili byt zwolennikiem i krytycznym kontynuatorem myśli Augusta Comte'a. Zauważy) w jego systemie filozoficznym konflikt między dążeniami społeczeństwa a pragnieniami jednostki oraz zagrożenie dla jej wolności. Uważał, że idea Comte'a to „najcałkowitszy system duchowego i świeckiego despotyzmu, jaki pojawił się od czasu Ignacego Loyoli". Mili starał się więc znaleźć rozwiązanie tego problemu, broniąc wartości pojedynczego człowieka. W dziele z 1863 roku zatytułowanym Utylitaryzm dokonał połączenia interesów jednostki i społeczności: szczęście jednostki miało się realizować przez szczęście ogółu. Zatem rolą jednostki powinno być dążenie do szczęścia wszystkich, a rolą instytucji - zagwarantowanie swobód i umożliwienie obywatelom indywidualnego rozwoju, który przyniesie ogólny pożytek.

Prace Milla są świadectwem nowego podejścia do etyki. Jako empiryk, uważał on, że cała wiedza o rzeczywistości oparta jest na doświadczeniu. Właśnie dlatego również zasad etyki doszukiwał się w doświadczeniu otaczającego świata, kwestionując tym samym jej źródła metafizyczne. Na podstawie obserwacji zachowań człowieka doszedł do wniosku, że ludzkim działaniem kieruje zasada przyjemności. Ludzie unikają tego, co przykre, i jednocześnie dążą do rzeczy przyjemnych. Mili wskazywał, że tej podstawowej reguły nie da się w prosty sposób uzasadnić. Dana jest intuicyjnie w bezpośrednim doświadczeniu - „jedynym mianowicie dowodem na to, że szczęście jest godne pożądania, jest okoliczność, iż ludzie go pożądają faktycznie".

Autor Utylitaryzmu pojmował szczęście jako doznawanie możliwie wielu przyjemności i jednocześnie unikanie rzeczy przykrych. Nie było to jednak rozumowanie hedonistyczne - Mili podkreślał, że istnieją przyjemności mniej i bardziej wartościowe. Za najcenniejsze uznawał te o charakterze intelektualnym. Był przekonany, że „lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem".

H O zasadzie użyteczności Fragmenty

John Stuart Mili

Ci, co mają jakiekolwiek wyobrażenie o tym przedmiocie, wiedzą dobrze, że wszyscy pisarze - od Epikura do Benthama¹ - którzy bronili przeciw napaściom teorię użyteczności, [...] utrzymywali, że nie tylko nie ma sprzeczności pomiędzy użytecznym, przyjemnym i pięknym, ale owszem 5 - że wszystko przyjemne i piękne jest zarazem i użyteczne. Tymczasem gawiedź umysłowa, a oprócz niej zgraja pisarzy, piszących nie tylko w dziennikach i pismach periodycznych, ale nawet ludzi poważnych i z pretensjami, wiecznie wpadają w ten płytki błąd. Przyczepiwszy się do wyrazu „utylitaryzm”, nie mając najmniejszego o tej doktrynie pojęcia i znając ją ledwie 10 z nazwiska - odzywają się o nim jako o teorii nieprzyznającej i zaprzeczającej pewnych form przyjemności - jako to: piękna, ozdoby, zabawy. Tak

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Zbliżenie Dzieciństwo filozofa

Wychowaniem Johna Stuarta Milla od najmłodszych lat zajmował się jego ojciec, wybitny ekonomista James² Mili. Poddał on swojego syna specyficznemu eksperymentowi edukacyjnemu. Dążąc do wychowania filozofa empiryka, który w postępowaniu będzie się kierował rozumem, odizolował chłopca od rówieśników, nie pozwalał mu uczestniczyć w dziecięcych zabawach i skupił się wyłącznie na jego rozwoju intelektualnym. Od trzeciego roku życia John Stuart uczył się greki, a od ósmego - łaciny. Czytał dialogi Platona, utwory Homera, pisma Tukidydesa i Hume'a³. Musiał także relacjonować ojcu swoje spostrzeżenia - w tym celu odbywali spacery podobnie jak uczeni i ich podopieczni w Akademii Platońskiej.

John Stuart Mili

(1806-1873)

angielski filozof i ekonomista, przedstawiciel utylitaryzmu

2 Epikur grecki filozof (341-270 p.n.e.) Bentham Jeremy Ben-tham(1748-1832), angielski prawoznawca