Magazyn6 5201

948

MILL JOHN STUART — MILLER AND ALĆXANDRE

wagi. Uzupełnieniem statyki jest teorja ruchu czyli dynamika, którą zajmuje się księga czwarta „Zasad". M. rozpatruje tu wpływ, jaki wywiera postęp gospodarczy, wyrażający się w stałym wzroście ludności i produkcji, na płace robocze, procent, rentę, wartość i ceny, oraz szuka kresu, do którego zmierza tak pojęty postęp gospodarczy. Idąc za Ri-cardem, kres ten widzi w stanie zastoju, do którego doprowadzi życie gospodarcze spadek stopy procentowej, zmierzającej do zera pod wpływem wzrostu renty gruntowej. W przeciwieństwie jednak do Ricarda ocenia tę perspektywę przyszłości optymistycznie, utrzymując, że zahamowanie postępu gospodarczego skieruje wysiłki ludzkości na drogę rozwoju jej kultury niematerjalnej.

W poglądach społecznych przewodnią ideą M. jest połączenie „maksymum wolności osobistej z równym udziałem wszystkich w wytworach pracy". Realizację tego celu widzi M. w zniesieniu pracy najemnej i zastąpieniu jej przez spółdzielcze organizacje wytwórcze, w uspołecznieniu renty gruntowej przez opodatkowanie i w demokratyzacji własności ziemskiej, wreszcie w złagodzeniu nierówności majątkowych zapomocą ograniczenia praw spadkowych. W powyższych postulatach streszcza się obszerny program społeczny M., będący syntezą liberalizmu z socjalizmem.

Dzięki wybitnym zaletom swego umysłu, ścisłości rozumowania i jasności wykładu, M. dał w „Zasadach ekonomji politycznej" znakomitą syntezę poglądów szkoły klasycznej — system tak precyzyjnie sformułowany i wykończony, że w nim samym powstało wrażenie, jakoby postęp nauki osiągnął już swój kres, a najważniejsze zagadnienia ekonomiczne zostały definitywnie rozwiązane. Wpływowi M. w tym kierunku na swych następców można częściowo przypisać kryzys myśli ekonomicznej, który nastąpił po wydaniu „Zasad" i przetrwał aż do renesansu teorji w latach 1871—74.

Główne dzieła M.: System of Logic. London 1843 (istnieje streszczenie polskie przez A. Dygasińskiego). — Essay on some un-settled ąuestions of political economy. London 1844. — Principles of political economy. London 1848 (przekł. polski Petersburg 1859). — Thoughts on Parliamentary Reform. London 1859. — On Liberty. London 1859 (przekł. polski 1864). — Disser-tations and Discussions. London 1859— t875. — Considerations on Representative

Government. London 1861 (przekł. polski 1864).    — Utilitarianism. London 1862

(przekł. polski 1873). — An Egzamination of Sir W. Hamilton’s Philosophy. London 1865. — Aug. Comte and the Positivism. London 1865. — England and Ireland. London 1868. — Autobiography. London 1873 (przekł. polski Warszawa 1882). — Naturę and the Utility of Religion. London 1874.

Zdzisław Jeziorański.

Millerand AIśxandre.

M. jest Paryżaninem z urodzenia (10. XI. 1859) i ^{z całe}i ^swei działalności: jako adwokat wpisany jest do palestry paryskiej (od 18. V. 1881); zostaje członkiem rady miejskiej paryskiej (11 V. 1884); do Izby Deputowanych wchodzi po raz pierwszy (27. XII. 1885) z 12 obwodu Paryża, który wybiera go stale przez 35 l^at-Obok adwokatury i polityki parlamentarnej, również i dziennikarstwo było dziedziną jego działalności, a mianowicie kolo 1896 w „La Justice" u boku Clemenceau, po 1900 w „La Petite Republiąue", kiedy należał do ugrupowań socjalistycznych, wreszcie również jako kierownik „La Lanterne" koło 19x0, gdy po wyjściu ze stronnictwa socjalistycznego stał na czele t. zw. socjalistów niezależnych lub republikańskich. Od lewicy oderwał się w okresie rządu Com-bes’a 1902—S. nie godząc się na sekciarsko-wolnomularskie prześladowanie religji katolickiej i wydalanie zakonów. Ministrem handlu jest w latach 1899—1902 w rządzie Waldeck-Rousseau i wprowadza io-godzin-ny dzień pracy oraz wnosi pierwszy projekt ustawy o spoczynku niedzielnym i pierwszy projekt zaopatrzeń robotniczych. Później był ministrem robót publicznych 1909—1910. Szczególnie odznaczył się jako minister wojny, dwukrotny, 14. I. 1912 do 14. I. 1913, oraz w pierwszym okresie wojny 26. VIII. 1914 do 30. X. 1915, kiedy to, znakomicie współpracując z dowództwem, dokonywa w zakresie zaopatrzenia wojska dzieł, budzących najwyższe uznanie Joffre’a, który daje temu wyraz w swych pamiętnikach. Od marca 1919 do stycznia 1920 M. jako polityk najwytrawniejszy zostaje komisarzem generalnym odzyskanej Alzacji.

Po ustąpieniu Clemenceau zostaje M. dn. 20. I. 1920 prezesem rady ministrów i ministrem spraw zagranicznych. Wtedy