2091575734

136

INGA OLEKSIUK

cji prawnej w tej mierze¹³. Natomiast należy przyznać, że w ramach obowiązujących tam systemów, ważną rolą nadaje sią ustaleniom miądzy partiami politycznymi oraz umowom miądzy tymi partiami a mediami. Istotne znaczenie odgrywają również czynniki ekonomiczne.

W świetle podjętej analizy prawnoporównawczej należy zauważyć, że prawo nie jest jedynym systemem norm determinujących postępowanie człowieka. W określonym kontekście społecznym regulatorem determinującym ludzkie zachowanie okazują się m.in. zasady gospodarki rynkowej, obyczaje polityczne czy też normy techniczne. Wynika to z faktu, że mogą one równie skutecznie, co dyspozycje prawne, skłaniać do podjęcia wyznaczonych czynności albo powstrzymywać od określonych działań. W konsekwencji, dużą rolę w demokratyzacji decyzji wyborczych spełniają warunki życia politycznego, społecznego, ekonomicznego oraz rozwoju technologicznego, które prowadzą do możliwe najszerszego wykorzystania ujętych w konstytucji wolności obywatelskich. Podobnie podkreśla się, że osiągnięcie stanu dojrzałej demokracji jest związane z wysoką kulturą polityczną i z rozbudowaną świadomością prawną podmiotów, które biorą udział w życiu politycznym (w tym w kampaniach wyborczych)¹⁴.

Ustanowienie międzynarodowego systemu ochrony wolności wypowiedzi politycznej jest wyrazem założenia, że dyskusja prowadząca do demokratycznego procesu podejmowania decyzji stanowi wartość samą w sobie. Ponadto, może ona pełnić istotną rolę w spełnieniu innych, cennych dla człowieka wartości. Na tle tych koncepcji, warto zaznaczyć, że zakres gwarancji wolności słowa, jaki realizuje współczesny prawodawca powinien odzwierciedlać wzorzec uniwersalny¹⁵. Jednocześnie, zagadnienia podejmowane w ramach seminarium wykazały, że w stanowieniu praw prowadzących do urzeczywistnienia niezbędnej w państwie demokratycznym dyskusji politycznej, należy uwzględniać lokalne potrzeby oraz uwarunkowania społeczno-ekonomiczne i technologiczne. Im większe znaczenie w spełnieniu omawianej wolności mogą odgrywać mechanizmy pozaprawne, tym mniejsza powinna być ingerencja władzy państwowej w regulację przedwyborczej rywalizacji politycznej. Z uznaniem doniosłości tych przesłanek koresponduje przekonanie, że powszechny dostęp do informacji, wykształcenia i środków masowego przekazu tworzy materialne podstawy rozwoju demokracji i urzeczywistnienia wolności wypowiedzi. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na dynamiczny rozwój globalnych sieci komputerowych i wynikające z niego jakościowo nowe możliwości komunikowania.

Na przykład, w Stanach Zjednoczonych Federalny Sąd Najwyższy podejmując się zharmonizowania interesów prywatnych i publicznych w ramach wyznaczonych przez amerykaiski porządek konstytucyjny uznał za zgodne z Pierwszą Poprawką ograniczenia (formalne) wolności wypowiedzi rozumianej jako wolność właścicieli środków przekazu. W tym zakresie, podstawowe znaczenie odegrało określenie dwóch instytucji prawnych: doktryny wszechstronności i sprawiedliwości (fairness doctrine), zasady równego wymogu czasowego (equal titne recju i remem). Por. Red Li on Broadcasting Co. vs FCC. 395 US (1969), CBS,Inc. v FCC 453 U.S 367 (1981), D.A. Faber, The First Amendment, New York 1988.

Problematyka wynikająca z relacji między kulturą polityczną i świadomością prawną obywateli oraz wpływem tych czynników na demokratyczną walkę polityczną była wielokrotnie poruszona, w ramach poszczególnych referatów i w toku dyskusji. Por. materiały konferencyjne „Przegląd Sejmowy”......

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, (1948) oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966) Teksty wymienionych dokumentów zob. R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2000, natomiast orzecznictwo - A. Michalska, Komitet Praw Człowieka. Kompetencje. Funkcjonowanie. Orzecznictwo. Warszawa 1994. Por. www.un.org (ostatnio sprawdzone 26.11.2000).