223427960

WIKTOR WOROSZYLSKI

kina koło roku 1825 i uporczywie, mimo wyrzutów przyjaciół, podtrzymywana i dowodzona zasada — powoływanie się na swoje szlachectwo — uzyskuje szczególny sens literacki. Rzecz tu wcale nie w samoświadomości klasowej jako takiej, lecz w tym, że Puszkin w walce o niezależność zawodową mobilizuje wszelkie środki...”

Tak więc, rodowód zaważy na życiu Aleksandra Puszkina — i chociażby dlatego powinniśmy się nim zająć.

A potem odczytamy w nim może coś jeszcze, coś znaczącego nie koniecznie z punktu widzenia społeczeństwa stanowego, lecz w głębszym sensie decydującego o sylwetce poety.

Bądźmy cierpliwi i zacznijmy od początku.

W czekającej nas wędrówce w głąb dziejów Rosji posłużymy się przewodnikiem w postaci obszernego studium profesora Sergiusza Wiesiełowskiego, ogłoszonego w roku 1969, pt. Ród i przodkowie A. S. Puszkina w historii. Tę nieskazitelnie udokumentowaną rozprawę wypadnie podać, oczywiście, w najbardziej lakonicznym streszczeniu.

Legendarny założyciel rodu nazywał się Ratsza (lub Racza. jak imię jego nie całkiem prawidłowo pisał Puszkin). Było to najprawdopodobniej używane wówczas zdrobnienie Ratisława, Ratmira lub Ratibora. W księgach genealogicznych, sporządzonych wszakże dopiero w XVI i XVII wieku, podczas gdy Ratsza musiał żyć pod koniec wieku XII, tak oto usytuowany jest założyciel rodu i pierwsze pokolenia jego potomków:

„1. Z Niemiec przyszedł Ratsza. 2. Ratszy syn Jakun. 3. Jakuna syn Aleksa. 4. Aleksy syn Gawryła Aleksicz. 5. Ga wryły dzieci: Iwan Morchinia i Akinf Wysoki. 6. Iwana Morchini jedyny syn Aleksander, Akinfa Gawryłowicza Wysokiego dzieci: Iwan i bezdzietny Fiodor. 7. Aleksandra Morchinina pięciu synów: Grigorij Puszka, Włodzimierz Chołopiszcze, Dawid Kazaryn, Aleksander i Fiodor Niewie-aomica...”

Na to, że Ratsza rzeczywiście przybył z Niemiec, brak dowodów, poza przechowaną tradycją, historyk nie wyklucza jednak takiej możliwości. W przybocznych drużynach Rurykowiczów sporo było rycerzy niemieckich, pruskich, polskich, skandynawskich i innych. Wielu z nich dało początek znakomitym rodom szlachty rosyjskiej.

Za pierwszą wśród potomków Ratszy postać nie legendarną już, lecz historyczną, wolno uważać Gawryłę Aleksicza. To on, nie zaś sam Ratsza, jak mylnie podają niektóre źródła, był witeziem księcia Aleksandra Newskiego i uczestnikiem bitwy ze Szwedami latem 1240 roku na rzece Newie. Kronikarze uwiecznili dzielność w tej bitwie czterech witezi, a wśród nich właśnie Gawryły Aleksicza. Gawryła konno wjechał na pokład nieprzyjacielskiego statku, a gdy został strącony do wody, podniósł się, ponownie natarł na wroga i wdzie-

1140