2455029207

14 Stanisław Mazur

równo stanowi o jego atrakcyjności, jak i wiąże się z problemem strukturyzacji procesu badawczego i „anarchizacją” wynikających z niego ustaleń.

Pozytywiści piętnują zwłaszcza jego antynaturalistyczną ontologię, koncentrację na interpretacji zachowań, znaków, symboli i znaczeń, a marginalizowanie prostej logiki relacji przyczynowo-skutkowych. Zarzutu tego nie sposób pominąć lub zbagatelizować. Za równie znaczącą ułomność paradygmatu wielości badacze związani z podejściem pozytywistycznym uważają eksponowanie prymatu zrozumienia badanych zjawisk nad ich jednoznacznym wyjaśnieniem. To, co zdaje się wzbudzać ich szczególnie silną dezaprobatę, to apoteoza wielu możliwych interpretacji, postrzeganie zjawisk społecznych poprzez pryzmat kompleksowości, kontyngencji, emergencji i probabilizmu. Wszystko to powoduje, że jego przeciwnicy upatrują w nim swoistej, szkodliwej, intelektualnej mody, kwestionującej podstawy, na których ufundowano pozytywistyczny porządek badania świata społecznego.

Lista zarzutów formułowanych przez orędowników pozytywistycznej tradycji wobec konstruktywizmu jest niemała. Część z nich odnosi się do jego podstaw normatywnych, inne dotyczą kwestii metodologicznych. Pomimo różnej natury tych zastrzeżeń, ich źródłem jest przekonanie o „jednym” świecie społecznym oraz przeświadczenie o „jedynej uprawnionej” metodzie jego badania. To pierwsze wiąże się z wiarą w możliwość radykalnej obiektywizacji ujęć świata społecznego. W pełni zatem uprawniona metoda jego poznawania oznacza odmowę uznania wartości naukowej wszystkich tych metod, które nie odpowiadają pozytywistycznemu wzorcowi. Takie ortodoksyjne nastawienie prowadzi do ograniczenia wartości badawczej podejścia pozytywistycznego. Nie sposób bowiem badań życia społecznego prowadzić wyłącznie poprzez zastosowanie unitaryzmu metodologicznego, podejścia redukcjonistycznego oraz deterministycznej perspektywy zdarzeń społecznych — to nie wystarcza do opisywania i wyjaśniania świata społecznego i zachodzących w nim różnorodnych interakcji.

Wyróżniki pozytywistycznego i konstruktywistycznego podejścia metodologicznego przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wyróżniki pozytywistycznego i konstruktywistycznego podejścia metodologicznego

Założenie	Pozytywizm	Konstruktywizm
Ontologia	Naturalistyczna	Antynaturalistyczna
Epistemologia	Monizm badawczy	Policentryzm badawczy
Podstawy epistemologiczne	Dążenie do odkrycia prawdy	Dążenie do zrozumienia
Metodologia	Unitaryzm metodologiczny	Pluralizm metodologiczny
Teleologia	Budowanie relacji przyczynowych	Interpretacja znaczeń, zjawisk, dyskursów
Wiedza	Obiektywna, odkrywana	Subiektywna, tworzona
Postawa badawcza	Neutralność poznawcza	Introspekcja
Charakter wiedzy	Generalizacja i ujednolicenie	Heterogenizacja i różnicowanie
Kompleksowość	Redukcjonizm	Antyredukcjonizm

Wrocławskie Studia Politologiczne 18. 2015 © for this edition by CNS