3184153173

[15J 505- TRANSPORT 2ELAZA

IV. Regulacja wewnątrzkomórkowego transportu żelaza

Zagadnienia związane ze wzajemną regulacją syntezy hemu i globiny są przedmiotem prac czeskiej grupy badaczy, postulujących istnienie swoistego mechanizmu kontrolującego szybkość pobierania żelaza w komórkach erytroidalnych (81). Badano włączanie ^S9Fe do retikulocytów królika inku-bowanych z inhibitorami syntezy hemu i globiny. Szczególną uwagę zwrócono na hem, który in vitro pobudza syntezę globiny, wywierając działanie supresyjne na inhibitor inicjacji łańcuchów globiny (82), oraz hamuje swoją własną syntezę zmniejszając ilość pobieranego żelaza (83). Już w stężeniu 10^-SM hem obniża inkorporację ⁵⁹Fe z transferryny (84), nie wpływa natomiast na aktywność syntetazy kwasu ó-aminolewulinowego i innych enzymów biorących udział w syntezie tetrapiroli (85).

Wykrycie wewnątrzkomórkowej puli wolnego hemu w niedojrzałych komórkach erytroidalnych potwierdziło hipotezę o roli tego związku w regulacji transportu żelaza (86). Po inkubacji z inhibitorami syntezy globiny wzrasta ilość wolnego hemu w cytoplaźmie i w mitochondriach (87). Nagromadzający się hem hamuje pobieranie żelaza, wpływając prawdopodobnie

Błona komórkowa    Mitochondrion

Ryc. 10. Schemat regulacji pobierania Fe przez hem.

X — cytoplazmatyczny akceptor Fe. Górna część ryciny (A) przedstawia transport żelaza ł syntezę Hb w warunkach prawidłowych. Hem syntetyzowany w mitochondriach przechodzi do cytoplazmy i łączy się z globiną. Po inkubacji z inhibitorami syntezy globiny (B) wzrasta ilość wolnego hemu w cytoplaźmie i w mitochondriach. Nagromadzający się hem hamuje (linia przerywana) pobieranie żelaza z kompleksu Tf—Fe—A, natomiast nie wpływa na wykorzystanie wewnątrzkomórkowego żelaza niehemowego (X—Fe).

na proces uwalniania tego pierwiastka z kompleksu z transferryną (88). Inhibitory syntezy hemu (hydrazyd kwasu izonikotynowego i penicylamina) zmniejszają zahamowanie pobierania żelaza, spowodowane zablokowaniem syntezy globiny (83, 89). Pobudzenie syntezy hemu po dodaniu fosforanu pirydoksalu powoduje powtórnie spadek pobierania żelaza. W świetle przy-