3218343872

18

Adam Chuderski, Józef Bremer

późno i który jest używany w innych kontekstach (np. zawodowym) niż ich język ojczysty (np. używany w domu), w każdym z tych języków dokonują odmiennej kategoryzacji, odpowiednio według cech versus relacji. Może to świadczyć na rzecz tezy o różnych systemach pojęciowych dla każdego z języków. Jednak Chińczycy o tzw. dwuję-zycznośd złożonej (np. mieszkańcy Hongkongu), przy której oba języki są uczone równocześnie i używane naprzemiennie w podobnych kontekstach, wydają się rozwijać jeden system pojęciowy - język, w którym następuje kategoryzacja obiektów, nie ma wpływu na rezultat kategoryzacji (stanowiący mieszankę kategoryzacji wg cech i wg relacji). To jeden z wielu wyników badań, które sugerują, że powszechnie odrzucona przez językoznawców i psychologów hipoteza B. Whorfa o językowej determinacji myślenia ma w sobie jednak ziarnko prawdy: język i system pojęciowy wchodzą w nieustanne, złożone interakcje, kształtując się wzajemnie. W szczególności, obecność lub nieobecność pewnych struktur językowych, takich jak oznaczenia płci, liczby, czy zakresu obiektów w różnych językach, może wpływać na myślenie poprzez kierowanie uwagi ich użytkowników na różne aspekty rzeczywistości i wymaganie stałego pamiętania o nich.

Innym kierunkiem badań w ramach językoznawstwa jest statystyczna analiza zależności między słowami, występującymi w korpusie tekstowym, i tworzenie na jej podstawie map znaczenia poszczególnych słów (zwanych modelami pamięci semantycznej, tj. model HAL - Hyperspace Ancdogue to Language; Lund i Burgess, 1996). Uważa się, że występujące obiektywnie związki pomiędzy słowami obecne w istniejących tekstach muszą choć w części kształtować związki między pojęciami w umysłach użytkowników tych tekstów. Mapy (atlasy) znaczenia używane są następnie do konstruowania sztucznych systemów tłumaczących teksty lub przewidujących wystąpienie określonych słów. Systemy te są tak skuteczne, że potrafią m.in. zgadywać prawidłowe odpowiedzi w testach znajomości języka (Landauer i Dumais, 1997). Badania w ramach lingwistyki stosowanej korzystają więc zarówno z osiągnięć językoznawstwa jak i metod informatycznych (Lubaszewski, 2009). Można przewidywać intensywny rozwój takich systemów.

PSYCHOLOGIA

Najważniejsze zagadnienia związane z pojęciami, podejmowane przez psychologów, dotyczą składników, z jakich zbudowane są umysłowe reprezentacje pojęć (sądów/twierdzeń, obrazów czy reprezenta-