3547344103

DEFINICJA KOGNITYWNA TERMINÓW „TABLOID" I „TABLOIDYZACJA” 27

Komentując brak definicji terminu „tabloid”, można wnosić, iż termin ten jest bardziej znany młodemu pokoleniu, mieści się bowiem w obszarze współczesnego nazewnictwa medialnego — terminologii przyswojonej przez użytkowników języka w ostatnich latach. Niemożność znalezienia odpowiedniej definicji wskazywałaby na obecność tak zwanej pustki kognitywnej (brak czynnego leksemu i odpowiadającego mu znaczenia) u osób, które nie podjęły próby eksplikacji. Na zjawisko braku definicji można jednak spojrzeć inaczej. W psychologii funkcjonuje podział na wiedzę jawną, eksplikacyjną, deklaratywną (to, o czym można powiedzieć) oraz ukrytą, implikacyjną, proceduralną (której używa się do przetwarzania informacji w procesie rozumienia). Obydwa obszary wiedzy nie zawsze sobie odpowiadają. Osoby nieumiejące zdefiniować leksemu „tabloid” zapewne miały w rękach odpowiadającą mu gazetę — tyle, że nazywały ją inaczej (jeśli w ogóle) i nie umieli wskazać związku między leksemem a desygnatem. Podobnie rzecz wyglądała w przypadku nieznajomości znaczenia terminu „tabloidyzacja” (por. dalsza część tekstu).

Natomiast definiowanie tabloidu jako „rodzaju tablicy, miejsca na reklamę”² lub „bilbordu” stanowi przykład błędu słownikowego (wyrazowego). Jego przyczyną jest mylenie znaczeń wyrazów podobnych brzmieniowo („tabloid” — „tablica”) oraz ich niepoprawne wymienne używanie. Częstsze obcowanie z bilbordami, mocno funkcjonującymi w przestrzeni miejskiej, stało zapewne u podstaw tych błędnych definicji. Dla ich autorów (części studentów i urzędników) słowo „tabloid” oznacza więc „tablicę”, „rodzaj ogłoszenia”, „afisz”, „tablicę reklamową”, „tablicę ogłoszeniową”, „informacyjną”, „bilbord” lub „reklamę” (w tym wypadku jest to synekdocha — chodzi o reklamę umieszczaną na owej tablicy, afiszu lub bilbordzie). Określenia te stanowiły kategorię nadrzędną w tej grupie. Dodatkowe aspekty semantyczne (fre-kwencyjnie słabo uwidocznione w ankietach) układały się w następujące fasety:

1.    Wielkość, rozmiar: duża; reklama dużych rozmiarów,

2.    Funkcja, zastosowanie: używana w celach reklamowych; informacje zawarte na dużych tablicach,

3.    Miejsce: umieszczona w miejscu publicznym; reklama na tablicy zainstalowana w mieście,

4.    Charakterystyka estetyczna: widoczna; ma wywierać wrażenie na odbiorcy; kontrowersyjne hasła; duża ilość nasyconych barw; duże litery; duży stopień komercyjności; bijące po oczach, tak by zwrócić uwagę; agresywna forma.

Jednakże dla większości studentów i urzędników w definicjach terminu „tabloid” kategorią nadrzędną (dominantą semantyczną) były określenia: „gazeta”, „czasopismo”, „pismo”, „prasa”. Leksemy „pismo”, „prasa” można traktować tu jako hiperoni-my dla słów „gazeta” i „czasopismo”. W czterech przypadkach urzędnicy NIK zastosowali konstrukcje: „forma przekazu”; „informacja tekstowo-obrazkowa”; „przekaz

² Cytowane wypowiedzi ankietowe podawane będą w całości lub tylko odnotowane zostaną te ich fragmenty (na przykład pojedyncze leksemy lub ich związki), które są wystarczające do zilustrowania i omówienia danego aspektu. W cytatach zachowuję oryginalną pisownię oraz składnię.

Oblicza Komunikacji 3/2010 © for this edition by CNS