365605841

2. Charakterystyka byłego katastru austriackiego i jego wykorzystanie.

2.1. Geneza byłego katastru austriackiego.

Pierwszym spisem podatkowym w Austrii (catastrum rollare) był spis gruntów użytkowanych przez chłopów pańszczyźnianych, sporządzony dla celów podatkowych w 1645 r. Sporządzono go na podstawie wyciągów z ksiąg miejskich i gruntowych, a obowiązek kontroli w każdej wsi i osiedlu nałożono na specjalnych inspektorów.

W 1684 r. na polecenie najwyższego kanclerza Austrii, przystąpiono do ponownego sprawdzenia w terenie gruntów użytkowanych przez chłopów pańszczyźnianych. Ten nowy spis nazwano drugim spisem podatkowym lub katastrem rustykalnym, który obowiązywał do 1748 r. kiedy to cesarzowa Maria Teresa wprowadziła nowy system podatkowy, do którego włączono również grunty dworskie (folwarki) oraz królewskie i kościelne, dotychczas zwolnione z podatku gruntowego dla państwa.

Kolejny, już czwarty, spis podatkowy wszedł w życie w 1757 r. po przeprowadzonej w 1753 r. inwentaryzacji . Otrzymał dwie nazwy:    dla gruntów

użytkowanych przez poddanych - drugi kataster rustykalny, a dla gruntów dworskich -pierwszy kataster dominikalny. Czwarty spis podatkowy w literaturze określany jest jako kataster teresjański [Fedorowski 1974],

Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku pod panowaniem Austrii znalazły się południowo-zachodnie ziemie państwa polskiego, nazwane Galicją i Lodomerią. Przygotowania do założenia jednolitego katastru podatku gruntowego dla terenów Monarchii Austriackiej oraz ziem objętych zaborem rozpoczęto w 1777 roku, na wzór istniejącego już katastru mediolańskiego w Lombardii (1730 - 1734). Na terenie Austrii reformy systemu podatkowego przypadają przede wszystkim na okres panowania cesarza Józefa II, (1780 - 1790) [Encyklopedia, 1997] . Objęły regulacje podatku gruntowego, zniesienie pańszczyzny włościan urbarialnych i zamienienie wszystkich powinności włościan względem dworu na czynsz. Podstawą tzw. Józefińskich pomiarów i regulacji podatku gruntowego był patent cesarski wydany w 1785 r, który w następujący sposób uzasadniał podjęcie przeprowadzanych reform: „Ponieważ stopa podatkowa nie jest równomierna tak w poszczególnych krajach koronnych, jak i u poszczególnych posiadaczy gruntowych, a także podstawa wymiaru tego podatku jest niepewna, przeto, jako ojciec i zarządca powierzonych nam przez Opatrzność krajów, pomyśleliśmy nad środkami ułożenia podstawy dla takiej stopy podatkowej, ażeby w przyszłości, bez

16