3574672252

18 1. Uwarunkowania rozwoju.

wych wartości i zmiany struktury osobowości¹⁷. Chociaż zmiany te wiążą się z momentami krytycznymi, chwilowymi zaburzeniami w strukturze osobowości, to jednak dezintegracja ta jest procesem pożądanym, ponieważ stanowi podstawę tworzenia „nowych dynamizmów rozwojowych’', które pozwalają na pokonywanie wcześniejszych ograniczeń"⁸.

Zgodnie ze stanowiskiem J. Pascual-Leone, rozpad i ponowne budowanie osobowości, osłabienie starych struktur i budowanie na nowo może być wynikiem obniżonej sprawności przyswajania informacji³⁹. Faza stabilizacji wiąże się z wejściem w tzw. stadium dialektyczne, które rozpoczyna się po przekroczeniu 35.—40. roku życia. W wyniku regresji procesów poznawczych (uwagi i pamięci) osłabiają się również mechanizmy obronne, co powoduje nieumiejętność godzenia sprzeczności. Prowadzi to, zdaniem Pascual-Leone, do kryzysu połowy życia, którego pozytywne przezwyciężenie pozwala jednostce na „neointegrację”, czyli ponowne zintegrowanie osobowości, zdolnej już teraz do myślenia dialektycznego, czyli godzenia fundamentalnych przeciwieństw⁴⁰. Rozwój nie odbywa się więc dzięki stałemu, równomiernemu wzrostowi we wszystkich aspektach, ale przeciwnie — występuje „pomimo”, a nawet dzięki pewnym zmianom re-gresywnym. Stanowisko to bliskie jest definicji rozwoju autorstwa Rogera Goulda⁴¹, odnajdujemy w nim również inspirację poglądami C.G. Junga, którego koncepcja indywiduacji w wieku średnim jest jedną z ważniejszych teorii rozwoju dorosłego w wieku średnim.

Carl G. Jung, początkowo zwolennik klasycznej psychoanalizy, pozostawał pod wpływem koncepcji Zygmunta Freuda⁴², jednak później jego własne poglądy na temat rozwoju spowodowały odejście od tego nurtu. W przeciwieństwie do deterministycznej koncepcji rozwoju Freuda, Jung przyjął stanowisko, że biografia jest nie tylko „wypadkową” wydarzeń przeszłych, ale również zależy od przyszłych działań. Tym samym rozwój nie jest ciągłym powtarzaniem działań instynktownych, lecz „jest ciągły, często twórczy i wyraża się w dążeniu do całości i psychicznej pełni”⁴³. W świetle tej teorii człowiek funkcjonuje w świecie dzięki ego, które pośredniczy między wewnętrznym a zewnętrznym światem jednostki. W procesie socjalizacji jednostka zyskuje maskę — personę, czyli przyjmuje określone role społeczne i zachowania typowe dla tych ról (wyznaczone przez tzw. archetypy — wzorce). Przyjęcie „maski”, chociaż spo-

³⁷    Tamże, s. 9.

³⁸    Tamże, s. 10—28.

³⁹    A. Mirski: Rozwój self..., s. 74.

⁴⁰    Tamże, s. 75.

^4: Za: P.K. Oleś: Psychologia przełomu..., s. 66—71.

⁴²    C.S. Hall, O. Li ndzey: Teorie..., s. 112.

⁴³    Tamże, s. 115.