8598055233

Zmiany rozwojowe w systemie wartości, cechach osobowości...    179

się znamieniem osobistej niezaradności kojarzonej z ułomnością (za: Bauman, 2007, s. 47).

Współcześnie nikt już nie gwarantuje stabilności zawodowej, oczywistą jest rzeczywistość, w której z dnia na dzień można utracić pozycję społeczną, środki utrzymania oraz poczucie godności.

Gwałtownej zmianie uległy też związki międzyludzkie. Cechuje je ulotność, tymczasowość, pragmatyzm. Istotą współczesnej przyjaźni przestała być głęboka więź. Współczesna przyjaźń sprowadza się raczej do luźnych, krótkich i zmiennych kontaktów.

Ponowoczesność wprowadziła pojęcie rozumu transwersalnego, horyzontalnego, którego zadaniem jest poszerzenie i realizowanie przejść między różnymi rodzajami racjonalności. Z założonego pluralizmu świata wynika, że istnieją równoprawne formy wiedzy i rozmaite koncepcje życia. Człowiek żyjący w środowisku nadprodukcji informacji, priorytetu informacji nad wiedzą staje przed zadaniem konieczności dokonywania nieustannych samookreśleń. Dysponuje wiedzą z założenia niepewną, która przestała być narzędziem rozumienia rzeczywistości.

Jednostka utraciła swą niezmienną tożsamość i dynamikę. Określana jest jako schizo, nomada, podróżny, ma różnorodne, często sprzeczne ze sobą tożsamości.

„Nie o to więc już idzie, by odkryć w sobie dane raz na zawsze powołanie lub by cierpliwie i wytrwale, piętro po piętrze i cegła po cegle, budować swe jestestwo, swą tożsamość- ale o to, by nie dać się zdefiniować, by każda przybrana tożsamość była szatą a nie skórą, by zbyt ściśle do ciała nie przylegała, by można było, gdy zajdzie potrzeba lub przyjdzie chęć, pozbyć się jej równie łatwo, jak się zdejmuje przepoconą koszulę. Krzepka, solidnie zbudowana tożsamość częściej okazuje się kulą u nogi, niż parą skrzydeł” (Bauman, 2007, s. 143).

Ch. Lasch (1997) twierdzi, że decyzja, aby żyć z dnia na dzień, traktując życie, jako serię nagłych potrzeb i ewentualności, stała się dzisiaj zasadą wszelkiej racjonalnej strategii życiowej.

Dorastanie w tej rzeczywistości jest niezwykle trudne. Niewiele wiadomo o „nowych młodych”.

Pięcioczynnikowy model osobowości Costy i Mc Crae wskazuje na istnienie ponadkulturowych i ponaddemograficznych oraz strukturalnie najbardziej ogólnych wymiarów umożliwiających charakte-