414222877

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 2001 z. 3 PL ISSN 0033-202X

BARBARA BIEŃKOWSKA

KSIĄŻKA W DZIEJACH KULTURY

Zachodzące na różnych płaszczyznach procesy oddziaływania książki na człowie-

*

ka i człowieka na książkę. Ścisły związek między światem książek a historycznie ukształtowaną społecznością ludzką.

Przypadło mi w udziale bardzo trudne zadanie. Niełatwo jest bowiem mówić o sprawach w powszechnym mniemaniu oczywistych i dobrze znanych. Więc się o nich nie mówi i w rezultacie często zapomina.

Przez ostatnie kilka lat uczestniczyłam w badaniach źródeł do dziejów bibliotek w Polsce w I poł. XX w.¹ Zauważyliśmy przy tym zadziwiający fakt. Otóż w piśmiennictwie niebibliologicznym (np. w monografiach miast, instytucji, szkół, w przewodnikach i informatorach, w pamiętnikach i relacjach z podróży) stosunkowo niewiele miejsca poświęcono książkom i bibliotekom. Znacznie więcej można było dowiedzieć się o bardziej oryginalnych i spektakularnych inicjatywach kulturalnych, jak działalność drużyn sportowych, kółek artystycznych, o obchodach i jubileuszach (o tych najwięcej, z opisem udziału dostojnych gości — oczywiście). W porównaniu z poprzednimi wiekami znacznie zmniejszył się zakres informacji o życiu książek i bibliotek. Przyczyna tkwiła chyba w ich powszechności w XX w. To oczywiste, że wszędzie były księgarnie, wydawnictwa (o tym jeszcze stosunkowo najczęściej wzmiankowano), biblioteki, więc po co je opisywać i fotografować?

1

Prace te prowadzone były przez Zespól do Spraw Książki i Bibliotek Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Polskiego Dziedzictwa Kulturalnego za Granicą MKiDN. W ich wyniku — obok innych publikacji — ukazały się następujące informatory: Straty bibliotek w czasie II wojny światowej w granicach Polski z 1945 roku. Wstępny raport o stanie wiedzy. Red. nauk. A. Mężyński. Warszawa 1994. — Biblioteki na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Informator. Red. nauk. B. Bieńkowska. Poznań 1998. — Informator o stratach bibliotek i księgozbiorów domowych na terytoriach polskich okupowanych w latach 1939-1945 (bez ziem wschodnich). Red. B. Bieńkowska. Poznań 2000. — W przygotowaniu znajduje się informator o stratach wojennych bibliotek polonijnych.