4442198682

OSOBA LUDZKA 365

możemy, że niema zapatrywań neutralnych. Cała atmosfera, którą żyjemy, klimat życia umysłowego, w którym tkwimy, jest niewątpliwie funkcją najrozmaitszych orientacji, kierunków i prądów, przede wszystkim zaś tych, które nas wyprzedziły w czasie. Dziś spożywamy owoce tych poglądów, które żyły i pulsowały temu lat kilkadziesiąt lub nawet parę wieków. Nie wystarczy patrzeć tylko na otaczające nas dziś doktryny ale trzeba mieć świadomość tego, co już w naszej kulturze zastajemy jako spuściznę przeszłości. Nieraz ocenia się, jak sądzę, zbyt optymistycznie całość kultury i obyczaju polskiego twierdząc, że są one z gruntu katolickie. Bliższa analiza wykazałaby, że może liczne rzesze naszego włościaństwa żyją dziś wedle dyrektyw, które głęboko tkwią w zasadach katolickich — ale że obyczaj i umysłowość inteligencji pokryta jest raczej tylko cienką pozłótką tradycyjnego katolicyzmu, ogół zaś tkwi w poglądach i założeniach postępowania, które przesiąknięte są licznymi infiltracjami obcymi z gruntu katolicyzmowi i chrześcijaństwu. Wiele z tych elementów wrogich chrześcijaństwu wogóle sobie nie uświadamiamy i dlatego ich niebezpieczeństwo dla katolicyzmu jest pod pewnym względem groźniejsze aniżeli prądów, które jak np. materializm występują jawnie jako wrogie w zasadzie każdemu teizmowi a więc i chrześcijaństwu. Ale zazwyczaj przeciwstawia się — i to słusznie — materializmowi spirytualizm. Rodzi się jednak bardzo ważne pytanie, czy walcząc z materializmem i z jego przejawami bronią spirytualizmu nie wpada się nieraz w drugą skrajność i nie ulega się innemu niebezpieczeństwu? Czy każda bowiem postać spirytualizmu zgodna jest z chrześcijaństwem — a przede wszystkim, jak zaznaczyliśmy już, czy każdy spirytualizm zgodny jest z prawdą o naturze ludzkiej? Jeśli nie, to ten spirytualizm niewłaściwy będziemy musieli odrzucić podobnie jak materializm.

Przypatrzmy się najpierw materializmowi a następnie poświęćmy parę uwag skrajnemu spirytualizmowi, aby dopiero na tym tle zapoznać się z głównymi założeniami chrześcijańskiej koncepcji osobv ludzkiej i człowieka wogóle. — Tezę materializmu filozoficznego wyrazić możemy w jednym, krótkim zdaniu: „istnieją tylko ciała‘^łl). Posługując się wprowadzoną

1) Prof. Świeżawski ma tu na myśli materializm w ujęciu filozofów określanych jako burżuazyjni. klasycy materializmu. Współczesny materializm dialektyczny podaje odmienne sformułowania. Georges Politzer, który jest bardzo autorytatywnym i reprezentującym przedstawicielem filozofii