4442198743

Rozdział V

POZNAWANIE JAKO PROCES NERWOWEGO ODZWIERCIEDLANIA

1. Pojęcie nerwowego odzwierciedlania. Dla rozwiązania problemu terminów oznaczających „treści” mechanizmu przystosowania należy jeszcze bliżej przyjrzeć się zjawiskom kierowania się cechami przedmiotów. Przede wszystkim trzeba podkreślić, że zjawiska te polegają na reagowaniu w taki lub inny sposób nalewne tylko, ściśle określone bodźce, na przykład na odpowiednie kształty, czynniki chemiczne itd. Jest to więc reagowanie wyraźnie wybiórcze. Ale sytuacje, w których przebywają zwierzęta, są zawsze złożone z dużej ilości różnorodnych czynników: świetlnych, akustycznych, chemicznych, termicznych i in. Każdy przedmiot znajdujący się w otoczeniu zwierzęcia jest kompleksem różnych bodźców, ponieważ posiada wiele różnych właściwości, a każda sytuacja zawiera w sobie wiele różnych przedmiotów. Na zwierzę działa więc w każdej chwili skomplikowany splot bardzo wielu zjawisk zewnętrznych — czym zatem wytłumaczyć, że reaguje ono wybiórczo tylko na niektóre z nich, a inne pomija? Najwidoczniej grają tu decydującą rolę procesy wywoływane w organizmie przez bodźce.

Wybiórczość reakcji można by najprościej wytłumaczyć biorąc pod uwagę, że nie wszystkie czynniki, które dają się wykryć fizycznym badaniem w otoczeniu zwierzęcia, mogą wpływać jako bodźce ^na jego zachowanie się. Świat zewnętrzny jest dostępny zwierzętom tylko za pośrednictwem ich narządów zmysłowych i tylko takie zjawiska mogą stać się dla danego osobnika bodźcami do działania, dla których posiada on odpowiedni narząd odbiorczy. Wszystko mne dla niego „nie istnieje” jako bodziec, nawet wtedy, gdy faktycznie występuje w jego otoczeniu. Człowiek również nie wiedział

Procesy poznawcze 113