4442199006

np. wrażeń wzrokowych w potylicznym płacie kory mózgowej, to zwrot ten należało rozumieć przenośnie, tak mianowicie, że zdrowie i normalne funkcjonowanie danej części mózgu stanowi konieczny warunek prawidłowego przebiegu odnośnych procesów psychicznych. Tylko ci, którzy pojmowali procesy psychiczne jako pewnego rodzaju „wydzielinę” mózgu, mogli uznawać lokalizację zjawisk psychicznych w mózgu w znaczeniu dosłownym, było to jednak stanowisko naiwne i nigdy nie miało większej ilości zwolenników wśród psychologów.

Pawłów stwierdza, że mechanizm zachowania się należy pojmować jako proces zachodzący w określonych partiach ośrodkowego układu nerwowego, tj. w ściśle określonej przestrzeni, tej właśnie, w której rozgrywa się samo zachowanie się, a z tego względu pojęcia psychologiczne jako nazwy zjawisk nieprzestrzennych są tu nieprzydatne. W pracy Najważniejsze prawa rządzące czynnością ośrodkowego układu nerwowego wynikające z badania odruchów warunkowych (1912 r.) Pawłów tak to ujął:

„Jak wskazują wszystkie przytoczone doświadczenia, cała istota badania mechanizmu odruchu, który jest fundamentem czynności ośrodkowego układu nerwowego, sprowadza się do stosunków przestrzennych, do oznaczania dróg, po których rozchodzi się i skupia pobudzenie. Jest zupełnie zrozumiałe, że całkowite opanowanie przedmiotu jest prawdopodobne tylko przy posługiwaniu się pojęciami przestrzennymi i nie jest możliwe wniknięcie w mechanizm tych stosunków za pomocą pojęć psychologicznych, które z natury rzeczy nie są przestrzenne. Trzeba przecież wskazywać palcem, gdzie było pobudzenie i dokąd odpłynęło” (1952, str. 182).

Rozwijając tę myśl można powiedzieć, że introspckcyjne wyjaśnienia, tłumaczące zachowanie się przy pomocy myśli, uczuć, pragnień itp. procesów znanych nam z wewnętrznego doświadczenia, właściwie nie pozwalają zrozumieć, jak doszło do tego, że osobnik wykonał określoną reakcję, np. uruchomił takie, a nie inne grupy mięśni. Dla wyjaśnienia zachowania się należałoby raczej podać, co pod wpływem bodźca działo się w organizmie i jak to w ostatecznym rezultacie mogło pobudzić efektory osobnika do takiej właśnie aktywności. Tak samo działanie maszyny można wytłumaczyć tylko wtedy,

29