431986011

30 Część I. Pedagogika jako nauka

jednak zastosowanie takiej kategorii pozwoliło wyjaśnić otrzymany wynik obserwacji i zrozumieć zachowanie uczniów.

Badacze pedagodzy bardzo często korzystają zarówno z kategorii pojęciowych socjologii, jak i z teorii socjologicznych, w celu uzyskania wyjaśnień zaobserwowanych w świecie edukacji faktów. Jest tak dlatego, że praktyki edukacyjne zachodzą w obrębie grup społecznych, zależą od wielu zjawisk, które stanowią przedmiot badań socjologii. W takich przypadkach pedagogika nie dysponuje własnymi kategoriami pojęciowymi, ponieważ nie zajmuje się badaniem procesów społecznych. Jest to domena socjologii, która takie pojęcia posiada.

W analizowanym powyżej przykładzie interpretacja zjawisk zachodzących w klasie szkolnej wymagała odwołania się do wiedzy o procesach mających miejsce w grupie społecznej. A grupa społeczna jest przedmiotem badań socjologii. Warto podkreślić, że pedagog w punkcie wyjścia formułuje pytania dotyczące faktów edukacyjnych, a w punkcie dojścia stara się te właśnie fakty wyjaśnić. Pomiędzy tymi granicznymi punktami spotyka się ze zjawiskami, które praktyką edukacyjną nie są, ale wpływają na jej przebieg i efekty, stanowią dla niej kontekst. I jest to nie tylko kontekst obserwowanych faktów, jest to także kontekst, którego poznanie warunkuje wyjaśnienie faktu edukacyjnego.

Praktyka edukacyjna przebiega także w ścisłym związku ze zjawiskami, które stanowią przedmiot badań psychologii. Sytuacja ta ma szczególnie miejsce, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów czy poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Badacz próbujący oszacować efekty realizowanego w szkole programu wychowania moralnego musi dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów przed ich przystąpieniem do programu, jak i po jego zakończeniu. Różnica pomiędzy tymi pomiarami może świadczyć

0    efektywności programu. Zauważmy, że problem takich badań dotyczy przedmiotu pedagogiki, który zredukowano do wychowania moralnego, będącego świadomym

1    celowym działaniem pedagogicznym zmierzającym do osiągnięcia względnie stałych zmian rozwojowych w formułowaniu przez wychowanków ocen moralnych. Ta definicja w jednej ze swych części dotyczy kategorii pojęciowej psychologii

-    rozwoju moralnego człowieka. Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi.

Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Podejmując to zadanie, może skorzystać z psychologicznej teorii Laurence’a Kohlberga, który wyróżnił trzy stadia rozwoju moralnego. Bazując na tych podstawach teoretycznych, dokona pomiaru sposobów, jakie uczniowie stosują, rozwiązując zadany im dylemat moralny. Dalej analizując te sposoby, przypisze każdemu uczniowi - zgodnie ze wskazaniami L. Kohlberga

-    poziom kompetencji moralnych, jakie ujawnił, formułując swoje rozwiązanie.

W tym przypadku pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwolą rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej - skuteczności oddziaływań wychowawczych.