4597125099

O społecznych powinnościach pedagogiki

Rozmowa z profesorem Tadeuszem Lewowickim

przewódniczqcym Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk

We wrześniu bieżącego roku odbyła się w Akademii Pedagogicznej w Krakowie jubileuszowa konferencja z okazji 5Odęcia KNP PAN na temat „Nauki pedagogiczne w Polsce — dokonania, problemy, współczesne zadania, perspektywy”

Roma Kwiecińska, Stanisław' Kowal: Rozpocznijmy od historii...

Tadeusz Lewowicki:

- Polska Akademia Nauk powstała w trudnym dla naszego społeczeństwa okresie przesilenia stalinizmu. Inicjatywy powołania takiej instytucji wypłynęły z różnych środowisk i miały różne motywacje. Ówczesne władze państwowe pragnęły stworzyć organ centralny zajmujący się inicjowaniem, planowaniem i koordynowaniem badań naukowych. W dużym stopniu było to uzasadnione potrzebami społecznymi i gospodarczymi. Z Akademią wiązano też nadzieje na nowe impulsy w rozwoju kadr naukowych. Pamiętać przecież trzeba, że były to lata odbudowy kraju i odnowienia potencjału intelektualnego po zniszczeniach, jakie przyniosła wojna. Pomysł utworzenia PAN w jakiejś mierze wywołany został także chęcią dostosowania struktury organizacyjnej instytucji naukowych w Polsce do struktury funkcjonującej w innych państwach. Niemałą rolę odgrywały motywacje polityczne, chęć sterowania nauką m.in. za pośrednictwem centralnej instytucji.

Natomiast znaczna część środowiska naukowego widziała potrzebę powołania własnego przedstawicielstwa, ciała o charakterze korporacyjnym. W tym przypadku odwoływano się do tradycji dawnych stowarzyszeń naukowych, przede wszystkim Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie (powołanego w roku 1800 i rozwiązanego po upadku powstania listopadowego), Towarzystwa Naukowego Krakowskiego (powołanego w roku 1815 i przekształconego potem w Akademię Umiejętności), a także do innych towarzystw w Poznaniu i Toruniu. Przywoływano również dokonania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Kasy im. Józefa Mianowskiego z okresu międzywojennego.

Powstaniu PAN towarzyszyły więc zmagania o charakter i model tej instytucji. Od początku trwała walka o to, czy będzie to jeden z organów scentralizowanej władzy czy (w miarę możliwości) demokratyczne przedstawicielstwo środowiska naukowego. Powołanie PAN w roku 1952 odbywało się w warunkach dominacji centralizmu, ale środowisko naukowe stale zabiegało o demokratyzację w zakresie zarządzania nauką i o swobodę uprawiania nauki.

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN powołany został w roku 1953 i w ramach struktury organizacyjnej Akademii zajmować się miał naukami pedagogicznymi i psychologicznymi. Wczesne lata działalności Komitetu przypadły na okres zbliżającej się politycznej „odwilży”.

Fot. Marian Pasternak