4631369923

DONORY TLENKU AZOTU. CZĘŚĆ I 1051

wykazuje działanie rakotwórcze i mutagenne. Obecnie uważa się, że A-nitrozoa-miny mogą być dostarczane do organizmu z żywnością lub tworzyć się endogennie przez nitrozowanie składników pożywienia i leków. Zwrócono uwagę na fakt, że A-nitrozoaminy posiadają zdolność pobudzania rozpuszczalnej cyklazy guanylo-wej. Efektem jest rozszerzenie naczyń krwionośnych. W świetle tych spostrzeżeń podjęto badania nad uwalnianiem NO z tej klasy związków. Niemniej jednak pozostają one nadal niekompletne [68, 69].

Dla uwolnienia tlenku azotu a także do wystąpienia działania rakotwórczego, A-nitrozoaminy wymagają aktywacji metabolicznej. Z danych doświadczalnych (otrzymanych w większości w badaniach z A-nitrozodimetyloaminą, NDMA) wynika, że obydwa procesy: aktywacja i inaktywacja, przeprowadzane są z udziałem tego samego enzymu związanego z cytochromem P-450. Czynnikiem warunkującym działanie rakotwórcze jest reakcja dezalkilacji. Denitrozowanie natomiast, z jednej strony, odpowiedzialne jest za drogę inaktywacji, z drugiej zaś, stanowi częściowe wyjaśnienie całkowitego metabolizmu NDMA. Schemat mechanizmu przedstawia się następująco: początkowy etap jest wspólny i zachodzi w nim jedno-elektronowc utlenianie atomu węgla a prowadzące do utworzenia nietrwałego rodnika a-nitrozoaminowego. Jednym z kierunków reakcji może być tworzenie się azotynu i NO (równanie 28).

Na przykładzie alifatycznych A-nitrozoamin, pochodnych heptanu badane są elementy strukturalne tych związków, ułatwiające rozerwanie wiązania N-NO i tworzenie się tlenku azotu [70].

N=0

H

NO

(28)

/

R—C.

\s

N-R-j

A-nitrozozwiązki generujące tlenek azotu wykazują działanie cytotoksyczne i przcciwrobaczc [71, 72]. Nową, badaną grupą donorów NO są sole amoniowe A -nitrozo-A-oksybcnzaminy [73].