4631369904

DONORY TLENKU AZOTU. CZĘŚĆ I 1043

czyń i komórkach zapalnych znajdujących się w ścianie naczynia [16]. Tlenek azotu spełnia ważną funkcję w układzie odpornościowym. Posiada zdolność zabijania drobnoustrojów patogennych, w tym niektórych grzybów, pierwotniaków i prątków gruźlicy. Dodatkowo jest toksyczny w stosunku do komórek nowotworowych. Ponadto, jest mu przypisywana zasadnicza rola w ośrodkowym układzie nerwowym. Pełni funkcję mediatora w podstawowych mechanizmach pamięci, dzięki którym neurony „zapamiętują” poprzednio otrzymane sygnały [17]; uczestniczy w krótkotrwałej aktywacji elektrycznej kory mózgowej (odpowiedzi zwiększającej czujność) odgrywającej istotną rolę w kontroli wzbudzenia kory mózgowej [18]; oraz jest modulatorem odczuwania bólu [19].

Wielokierunkowość działań tlenku azotu spowodowała intensywne poszukiwania leków, które mogłyby aktywować lub hamować przemiany biochemiczne związane z jego uwalnianiem lub też dostarczać dodatkowych porcji egzogennego tlenku azotu [14], Szczególną uwagę skierowano na związki, których struktury chemiczne potencjalnie umożliwiają wytworzenie aktywnego mediatora - tlenku azotu. Związki te nazwano donorami tlenku azotu.

Wszystkie donory NO charakteryzują wspólne właściwości: po wprowadzeniu ich do systemu biologicznego uwalniają NO i wywołują specyficzną odpowiedź organizmu poprzez naśladowanie aktywności endogennego tlenku azotu. Mechanizm powstawania NO jest różny dla poszczególnych klas związków i związany jest z ich chemiczną aktywnością; niektóre wymagają enzymatycznej katalizy, inne produkują NO na drodze nicenzymatycznej. Istnieją związki, dla których konieczna jest reakcja z tiolami, ale są też takie, które generują NO spontanicznie. Niektóre związki w celu uwolnienia tlenku azotu, muszą ulec redukcji lub utlenieniu.

Ze względu na zróżnicowane struktury chemiczne donorów NO zaproponowano następującą klasyfikację tych związków :

1.    Onitro- i O-nitrozozwiązki

2.    5-nitro- i S-nitrozozwiązki

3.    A/-nitro- i //-nitrozozwiązki

4.    C-nitro- i C-nitrozozwiązki

5.    Oksymy

6.    Heterocykliczne donory NO

2. Hydroksyloaminy 7. Hydroksyguanidyny

9. Nieorganiczne donory NO

10.    Nitrozylowe związki metali

11.    Związki dostarczające jon nitroksylowy

W przedstawionej pracy opisane zostały trzy pierwsze grupy donorów NO: (9-nitro- i (9-nitrozozwiązki, 5-nitro- i 5-nitrozozwiązki oraz //-nitro- i N-nitrozo-związki.