5169915658

Dariusz GOŁĘBIOWSKI Publiczne Gimnazjum nr 7 w Opolu

KSIĄŻKA I PRASA

W OBOZACH JEŃCÓW POLSKICH W ZSRR (1939-1941).

ZARYS PROBLEMU

17 września 1939 r. o godz. 3.00 wojska radzieckie przekroczyły wschodnią granicę Rzeczypospolitej Polskiej na całej jej długości. Armia Czerwona, zgrupowana w dwóch Frontach - Białoruskim i Ukraińskim, dysponowała siłą ponad 465 tys. żołnierzy (na przełomie września i października 1939 r. liczebność obu Frontów wynosiła już 1 500 tys. żołnierzy), wspieranych przez ok. 5,5 tys. czołgów i samochodów opancerzonych oraz ponad tysiąc samolotów bojowych. Tej potędze Polacy przeciwstawić mogli łącznie ok. 400 tys. żołnierzy, przy czym najwyżej połowa z nich była uzbrojona i przygotowana do walki^{1 2}. Los zaciekle broniącej się Polski

został więc ostatecznie przesądzony, choć konkretne decyzje niemiecko-radzieckie,

_ /

dotyczące podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej, podjęte zostały już kilka tygodni wcześniej. W podpisanym 23 sierpnia 1939 r. ściśle tajnym protokole dodatkowym, dołączonym do zawartego oficjalnie tego dnia paktu o nieagresji (pakt Ribbentrop-Mołotow), umieszczono następujący zapis:

„[...] W wypadku terytorialno-politycznych przeobrażeń na terenach należących do Polski, strefy interesów Niemiec i ZSRR zostaną rozgraniczone w przybliżeniu wzdłuż rzek Narwi, Wisły i Sanu .

1

   C. Grzelak, Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polską w 1939 roku, Warszawa 1998, s. 201-208; P. Żaroń, Agresja Związku Radzieckiego na Polską 17 września 1939 r. Los jeńców polskich, Toruń 1999, s. 27-33. Znacznie niższe dane w odniesieniu do sił polskich podaje Czesław Łuczak, oceniając je

na nieco ponad 100 tys. żołnierzy: Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993, s. 28-29.

2

28 sierpnia 1939 r., a więc jeszcze przed ratyfikacją paktu przez państwa-sygnatariuszy, do tajnego protokołu dodano „Wyjaśnienie”, precyzując przebieg granicy przyszłych stref wpływów przez dodanie rzeki Pisy: A. Głowacki, Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich 11 Rzeczypospolitej 1939-1941, Łódź 1998, s, 21. Szerzej na temat paktu i jego konsekwencji zob. J. Jasudowicz, Widmo krąży po Europie. Bezprawie paktu Ribbentrop-Mołotow, Toruń 1993.