Nr 1/1952 WIADOMOŚCI URZĘDU PATENTOWEGO 145
Jak widać, oleje nieuwodornione zachowują się i całkiem odmiennie od olejów uwodornionych. Ole- ' je Ii i I2 pobierają stosunkowo dużą ilość tlenu I w okresie początkowym, a mało po ustaleniu się szybkości pochłaniania, podczas gdy w przypadku oleju II mamy do czynienia z krótkim (ok. 5 godzin) okresem początkowym, w którym olej pobiera niewielką ilość tlenu. Stosując dodatek 0,05—l°/o /?-na-ftylaminy lub /9-naftolu można było w przypadku olejów nieuwodornionych sprowadzić utlenianie do ułamka podanych wartości, a w przypadku olejów uwodornionych po upływie 10 godzin w ogóle nie stwierdzono obierania tlenu.
W wyniku prób, przeprowadzanych w aparatach laboratoryjnych z najrozmaitszymi związkami chemicznymi, stwierdzono, że niektóre inhibitory są specjalnie skuteczne. Na 140 związków zbadanych przez C. Krógera następujące inhibitory wykazały najlepsze działanie:
Inhibitor |
uspOłczynn^k działania | |
in tem»». 150° C |
uj temp. 175° C | |
a - antramina |
0,003 |
0,067 |
metylo - $ - naftylamina |
0,020 |
0 126 |
a, a - diuunaftyloamina |
0 027 |
0,0 2 |
hydrochinon |
0.0J0 |
0,155 |
Sole metali w bardzo małym stopniu przeciwdziałają utlenianiu się olejów, a w niektórych przypadkach nawet aktywują olej. Badania porównawcze utleniania się olejów, przeprowadzane wruchu i podczas prób laboratoryjnych, wykazały, że uzyskiwane wyniki dość znacznie odbiegają od siebie, jak widać z załączonej tabeli, cytowanej przez Kroger‘a. Podany w tabeli współczynnik działania v wyraża stosunek między szybkościami pobierania tlenu przez olej z dodatkiem i bez dodatku inhibitora, po ustaleniu się szybkości utleniania. Jeśli v jest większe od 1, oznacza to, że szybkość pochłaniania tlenu przez olej została zwiększona przez dodatek inhibitora.
Dodatek |
Kjo |
•0+ £ 1 a t i! N — 5 0 u c *9 t: a » o. 2 tJ ? S 3 £ c |
1 3 S * => ^ S ? % *§. ~ 2 s 2 *5 5 g 3 0 E |
nonylan miedzi |
258z —210 |
2,1 |
1,42 |
chinidyna |
149z -f 1400 |
1,27 |
• |
olejan cyny |
121 z ± 0 |
0,99 |
1,39 |
marian miedzi |
112z -f- 1330 |
091 |
— |
olej gojczyczny |
43z -j- 1310 |
0,37 |
0,92 |
P-naftol |
58z — 350 |
0.19 |
— |
p -naftylaraina |
4,6z ±0 |
0,04 |
0,41 |
Wszystkie badania były jednak robione wyłącznie z olejami syntetycznymi, toteż należałoby przeprowadzić analogiczne próby z olejami pochodzenia naturalnego.
•Reasumując ustalono:
a) związki alifatyczne są mniej skuteczne od aromatycznych, •
b) działanie przeciwutleniające jest związane z istnieniem aktywnych centrów w postaci atomów tlenu, siarki, azotu itd., które powinny być związane możliwie swobodnie; szczególnie czynne są grupy: NHz—; OH—; HS— i - 6—
c) związki jednometyloaminowe są specjalnie skuteczne; w razie obecności dwóch podstawników najlepiej działają związki z podstawnikami w położeniu para.
W latach 1932/33 fir;na I. G. Farbenindustrie wprowadziła na rynek jako inhibitor siarczek dwu-(izo-amylofenolu), a następnie pod marką BPS siarczek dwu-(izobutylofenolu) o wzorze:
OH
■ /\
A
i-clHg
Graficzne przedstawienie wyników widzimy na poniższym wykresie.
Wpływ dodatków organicznych na szybkość pobierania tlenu przez oleje syntetyczne w temperaturze 150°C
1 — olej I•
2 — olej h + olej I2 + 1% maślanu miedzi
3 — olej It + 1% nonylanu miedzi
4 — olej h 4- 1% olejami cyny
5 — olej lt + 1% chinaldyny
® oI«i h + 1% oleju gorczycznego
7 olej Ii + 1% fl-naftylaminy
8 — olej 11 + 0,05% 8-naJtolu
Inhibitor ten wykazuje współczynnik działania zaledwie 0,33. Przez wbudowanie do niego cyny (10—15°/0) uzyskano inhibitor, który dodawany do olejów już w ilości 0,02% wykazuje bardzo dobre działanie. Z badań przeprowadzonych w s:lniku wynika, że przez dodanie tego inhibitora żywotność olejów zostaje zwiększona o 220%. Okazało się jednak, że z oleju wydziela się nieznaczny osad, który w postaci łusek osadza się na niektórych częściach silnika. Wobec tego zsyntetyzowano nowy inhibitor r, który nie powoduje wydzielania się osadu i jest lepiej rozpuszczalny w oleju. Budowa chemiczna tego inhibitora jest następująca:
-I
O-
/\
\/ i-CiHg
■Sn-O
50%-owy roztwór inhibitora w oleju wrzecionowym wykazywał zawartość cyny 5% i zawartość siarki 3,18%. Przy próbach w silniku działanie inhibitora okazało się takie samo, jak inhibitora poprzedniego, jeśli chodzi o zwiększanie żywotności oleju.
Inhibitor u zawiera srebro zamiast cyny. Mimo dobrych właściwości nie jest trwały w roztworach olejowych. Oleje z dodatkiem tego inhibitora ciem-
Wiad. Un. Pat. — 10