5169914904

Hromocje/ Portrety

Oprócz osobistej wdzięczności pragnę też wyrazić wdzięczność w imieniu międzynarodowej społeczności badaczy Josepha Conrada, którzy dzięki afiliowaniu serii Conrad: Eastern and Western Perspectives (jednego z czterech najważniejszych w skali światowej wydawnictw ciągłych publikujących studia naukowe o Conradzie) w East European Mo-nographs, otrzymali szansę opublikowania swych badań w światowej dystrybucji Columbia University Press Dotychczas wydane tomy serii Conrad: Eastern and Western Perspectives zawierają naukowe artykuły i monografie 163 autorów z 22 krajów całego świata. Obecnie chciałbym Panu Profesorowi Fischerowi-Ga-latiemu zakomunikować, iż uroczystością tą międzynarodówka badaczy twórczości Conrada rozpoczyna swą IV cykliczną konferencję w Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, jesteśmy tu na sali w liczbie ponad 70 badaczy Conrada, kilku pokoleń z 15 krajów całego świata. Łączy nas wszystkich wspólny cel: aby dzieła tego genialnego Polaka, który pisał w języku angielskim, tego jednego z najlepszych światowych „ambasadorów" polskości, były czytane i studiowane na całym świecie również przez następne pokolenia. Mając przed oczami przykład Pana Profesora, naszym poczynaniom będzie nieustannie towarzyszyć właśnie pasja. Pan Profesor utwierdził w nas przekonanie, iż publikacja prac naukowych na najwyższym poziomie jest absolutnie najważniejsza, iż nie tylko trzeba, ale i można tak czynić, skutecznie opierając się presjom finansowym i innym, które mogłyby to uniemożliwiać lub utrudniać.

Naszą wdzięczność dla Profesora Stephena Fischera-Galatiego spróbuję też wyrazić w szerszej perspektywie mojego Uniwersytetu, mojego miasta i regionu, Polski i Europy Środkowo Wschodniej. Gdy uczestniczyłem w latach 70-tych i 80-tych poprzedniego stulecia w amerykańskich kongresach slawistycznych zawsze towarzyszyła mi smutna refleksja, iż 95 pro cent wygłaszanych tam referatów naukowych dotyczyło Rosji lub Związku Radzieckiego, a problematyka Polski i środkowo-wschodnio-europejskich narodów słowiańskich stanowiła nic nie znaczący margines. Stan ten był odzwierciedleniem dość powszechnego przekonania, nawet wśród elit intelektualnych Ameryki, iż na obszarze pomię dzy Skandynawią, Morzem Śródziemnym, Niemcami i Rosją istniała historyczno-kultu-rowa próżnia. Wiele przyczyn złożyło się na ten fałszywy i krzywdzący stereotyp. Wskutek rozbiorów, a następnie zniewolenia przez totalitaryzmy XX wieku, Polska nie ukształtowała silnych i skutecznych mechanizmów międzynarodowej promocji swojej kultury i dorobku cywilizacyjnego. Wiek XX jedynie częściowo poprawił tę sytuację. Również państwa europejskie, na południe od naszych granic, nie ukształtowały dla siebie takich mechanizmów: przez wieki były one częścią wielonarodowych mocarstw, a swój niepodległy narodowy byt rozpoczęły tak naprawdę dopiero po I wojnie światowej. Okres zimnej wojny spotęgował tę niekorzystną tendencję poprzez narzucenie stereotypowego dwubiegunowego postrzegania świata, redukującego państwa środkowo europejskie do roli satelitów Związku Radzieckiego.

I wówczas, w późnych latach 60-tych. Profesor Fischer-Galati rozpoczął wydawanie czasopisma naukowego East European Quarterly i serii naukowej East European Monographs. W tej sytuacji każdy z opublikowanych przezeń ponad 700 tomów East European Monographs i każdy z numerów East European Quarterly był głośnym krzykiem protestu przeciwko temu krzywdzącemu i fałszywemu stereotypowi, był ważkim dowodem na to, iż właśnie na obszarze między Skandynawią, Morzem Śródziemnym, Niemcami i Rosją istniała i istnieje niezwykle bogata i różnorodna tradycja historyczno-kultu-rowa. Przeprowadzona w ten sposób przez Profesora Fischera-Galatiego fenomenalna i bezprecedensowa światowa promocja Europy Środkowo-Wschodniej, jej dorobku historyczno-kulturowo-cywilizacyjnego nie ma swego odpowiednika na terenie jakiegokolwiek innego obszaru współczesnego świata.

Publikacje te były jednym z decydujących impulsów. które doprowadziły do zanegowania powyższego krzywdzącego i fałszywego stereotypu i do uformowania nowego, bardziej sprawiedliwego i znacznie bliższego prawdzie obrazu Europy Środkowo-Wschodniej w świadomości elit intelektualnych i politycznych Ameryki i innych krajów Zachodu. A zważywszy na prawidłowość, iż postrzeganie dorobku historyczno-kul-turowego danego państwa czy obszaru zawsze wyprzedza i determinuje politykę w stosunku do niego, można stwierdzić, iż publikacje East European Monographs i East European Quarterly były jedną z początkowych istotnych przyczyn sprawczych, które doprowadziły do sytuacji, iz tak, jak to stało się po pierwszej wojnie światowej - w roku 1989 Ameryka i Zachód ponownie postawiły politycznie na Polskę i Europę Środkowo-Wschodnią.

Z racji swojego położenia geograficznego, tradycji historycznych i dotychczasowych dokonań Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej i miasto Lublin znakomicie współgrają z międzynarodowym wymiarem dokonań naukowych Profesora Stephena Fischera-Galatiego oraz East European Monographs i East European Quarterly. To przecież w Lublinie podpisana została w roku 1569 Unia Lubelska, która utworzyła Rzeczpospolitą Obojga Narodów, uznawaną przez wielu za prototyp współczesnej Unii Europejskiej. W Central Park na Manhattanie w Nowym Jorku od września 1939 roku po dziś dzień stoi pomnik króla Jagiełły na koniu z zamieszczoną tam znamienną inskrypcją: „Władysław Jagiełło: Król Polski i Wielki Książę Litewski, który stworzył pierwszą wspólnotę europejską".

Lublin był zawsze miejscem pluralistycznego dialogu, zawsze wysyłał impulsy wielorakiej współpracy na wschód od ziem etnicznie polskich i kulturowo-religijnego kręgu Zachodniego chrześcijaństwa. Tak jest i dziś. Lublin stał się obecnie główną trampoliną do rozwijania wielorakiej współpracy Unii Europejskiej z Ukrainą, a Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej - głównym ośrodkiem do prowadzenia takiej współpracy na polu naukowym. Uniwersytet ten ma bardzo wiele programów współpracy z partnerami naukowymi na wschód od granic obecnej Unii Europejskiej i wybitne osiągnięcia na tych polach. A Profesor Fischer-Galati. poprzez swą działalność naukową i wydawniczą, przez całe swe życie budował mosty współpracy między społecznościami naukowymi wielu krajów: w East European Monographs i East European Quarterly nieustannie krzyżowały się optyki badaczy amerykańskich i środkowo-wschodnio europejskich na historię, kulturę i dorobek cywilizacyjny Europy Środkowo-Wschodniej, co przyczyniło się do stworzenia zarówno obiektywnego obrazu owego obszaru, jak i wzajemnego zrozumienia i szacunku badaczy z wielu krajów. Należy życzyć Profesorowi, aby Jego wieloraka naukowo-wydawnicza działalność, współgrająca z działalnością Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, trwała ad multos annos.

W sentencji końcowej należy podkreślić, iż Profesor Stephen Fischer-Galati jest wybitnym badaczem, który zapisał złotymi zgłoskami swoje nazwisko w annałach studiów nad historią Europy Środkowo-Wschodniej. Jego osiągnięcia naukowe i wydawnicze są wyjątkowo ważnym wkładem do lepszego zrozumienia i docenienia przez międzynarodową społeczność naukową i elity intelektualne, historii, kultury i cywilizacji krajów Europy Środkowo-Wschodniej w perspektywie historii globalnej. Z tego względu przyznanie Profesorowi Stephenowi Fischerowi-Galatie-mu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie jest zaszczytem dla UMCS i stanowi nie tylko podziękowanie za dotychczasową wielopłaszczyznową współpracę, ale też szczególny akt wdzięczności wyrażony w imieniu Europy Środkowo-Wschodniej za wszystkie dokona nia Pana Profesora.

Prof. dr hab. Wiesław Krajka

(Kierownik Zakładu Studiów Conradoznawczych, Instytut Anglistyki, Wydział Humanistyczny UMCS)

(Skróty w tekście wprowadził Autor)

56

WIADOMOŚCI UNIWERSYTECKIE, grudzień 2006