5399619342

Wstęp

duchowy polskiej psychologii. Niektóre wystąpienia na tej konferencji stały się punktem wyjścia do przygotowania części rozdziałów składających się na niniejszy zbiór. Ponadto redaktorki zbioru zwróciły się do pracujących w Polsce uczniów Profesora z prośbą o udział w tym przedsięwzięciu i prawie wszyscy z chęcią na to przystali. W efekcie tych zabiegów prezentujemy Czytelnikom aktualny stan wiedzy na temat rozwoju samej teorii czynności, jak też jej wpływu na sposób uprawiania różnych dziedzin psychologii przez kontynuatorów myśli Profesora Tomaszewskiego.

Teksty zamieszczone w tej książce zostały podzielone na dwie części. Część I pt. Czynności i ich mechanizmy regulacyjne zawiera rozdziały ukazujące owe nowe perspektywy psychologii czynności. W Części II natomiast zatytułowanej Z archiwum Profesora Tadeusza Tomaszewskiego prezentowane są dwa dotąd niepublikowane teksty Profesora: jeden to wspomniany już wykład na Uniwersytecie w Louvain z roku 1969 (tłumaczony z francuskiego przez Marię Materską), a drugi to tekst, który Profesor zarejestrował na dyktafonie w roku 1999, włączając się do prowadzonej wówczas na łamach Przeglądu Filozoficznego dyskusji na temat pierwszeństwa odkryć naukowych (casus Witwicki-Festinger). Tekst ten został spisany do druku przez Zofię Ratajczak. Zamieszczamy też w tej części wywiad, udzielony przez Profesora redaktorom czasopisma Edukacja w 1996 roku. Był to ostatni Jego wywiad. Końcowym tekstem tej części jest wspomnienie profesor Zofii Ratajczak, której Tadeusz Tomaszewski powierzył opiekę nad swym archiwum. Akcentuje ona w tym wspomnieniu szczególne cechy naszego Mistrza -poszukiwanie sensu we wszystkim, co czynił, niezwykłą pogodą ducha i miłość do ludzi - cechy, które sprawiły, że ciągle Go wspominamy i traktujemy jako wzór moralny i naukowy.

Wracając do Części I, przedstawimy pokrótce zawarte w niej treści. Otwiera ją rozdział pt. Teoria czynności Tadeusza Tomaszewskiego napisany przez Marię Materską. Autorka przedstawia w nim główne założenia tej teorii i rozwój poglądów jej autora; korzysta tu ze swego doświadczenia dydaktycznego w wykładaniu wstępu do psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, w którym to wykładzie poczesne miejsce zajmuje wnikliwa analiza teorii czynności (por. też jej ostatnią książkę Wstęp do psychologii z elementami historii psychologii, 2001).

Rozdział Józefa Kozieleckiego Teoria czynności a psychotransgresjonizm jest bardzo dobrym przykładem, jak ową teorię można rozwijać. Autor próbuje włączyć do systemu jej twierdzeń pewne tezy rozwijanego przez siebie kierunku psychologicznego, zwanego psychotransgresjonizmem. Wychodzi z założenia, że Tomaszewski z całego zbioru możliwych czynności ludzkich ukierunkowanych na wynik wziął przede wszystkim pod uwagę pewien podzbiór tych czynności, który Kozielecki określa jako czynności ochronne, służące przetrwaniu, o charakterze nawykowym, rutynowym. Jego zdaniem należałoby włączyć do systemu twierdzeń tej teorii także czynności transgresyjne, służące rozwojowi, kiedy to człowiek tworząc nowe jakości przekracza granice swych dotychczasowych możliwości.

Kolejny rozdział, Od teorii regulacji Tadeusza Tomaszewskiego do regulacyj-8    nej teorii temperamentu, napisany został przez Jana Strelaua—autora znanej w świe-