6075429865

14 Rozdział I ni byli do świadczenia pracy wyznaczonej przez zarząd zakładu. Celem tego było pewne przygotowanie zawodowe pod kierunkiem majstrów. Chodziło tn o zapewnienie więźniom możliwości lepszego powrotu do społeczeństwa. Po wyjściu byli oni traktowani na równi z wolnymi towarzyszami cechowymi. Więźniowie w zakładzie odmawiali wspólnie modlitwę, liczyli się katechizmu, słuchali kazań, a także oddawali się praktykom religijnym pod kierunkiem zakonnika. W przypadku złego zachowania stosowano kary kajdan, zmniejszanie racji żywnościowych, umieszczanie w ciemnicy i zimnicy, zakaz bezwzględnego milczenia oraz przymus wykonywania ciężkich robót. Dobór personelu podyktowany był zadaniami zakładu. Kadrę werbowano, zgodnie ze statutem placówki, z „narodu szlacheckiego”¹⁴. Wcześniej, bo w 1732 r., w Warszawie przy Szpitalu Dzieciątka Jezus ksiądz Piotr Gabriel Baudouin zorganizował pierwszy prawdziwy zakład opieklińczo-prewencyjny. Przytułek ten w niedługim czasie zaczął pełnić funkcję domu poprawczego¹⁰.

Prawdziwe zmiany w sytuacji dzieci przestępczych miały miejsce dopiero w XIX w. w związku z rozbudzeniem się prądów penitencjarnych. Pomimo utraty niepodległości przez państwo polskie postępy w pracach nad prawem karnym czy ustawodawczym państw zaborczych dalej były kontynuowane. Powstały wtedy systemy więzienne głoszące, że celem kary pozbawienia wolności nie może być zemsta na winowajcy, ale przede wszystkim jego poprawa¹⁶.

W zaborze rosyjskim Kodeks karzący Królestwa Polskiego z 1818 r. określał, że młodociani do 12. roku życia podlegają wyłącznie „karceniu domowemu”. Jeśli osoby w wieku 15-18 lat popełniły zbrodnię, a pochodziły ze środowiska zaniedbanego moralnie, nie były karane tak jak za zbrodnię, lecz jak za występek popełniony przez człowieka dorosłego. W uchwalonym w 1847 r. Kodeksie kar głównych i poprawczych wiek odpowiedzialności za czyn określono na lat 7. Kolejne zmiany z lat 1848-1864 precyzowały kary niezmienia-jące istoty sprawy. Dopiero ukaz z 13/25 września 1886 r. podwyższył wiek odpowiedzialności do 10. roku życia, a powyżej 10 do 14 lat karanie mogło nastąpić dopiero wówczas, gdy sąd stwierdził, że czyn popełniony był świadomie. Jeżeli młodociany przestępca nie osiągnął 17. roku życia umieszczany był w zakładzie poprawczym. Złagodzeniu ulegała kara, gdy winowajca miał mniej niż 21 lat. W przygotowanej w 1909 r. ustawie o zakładach wychowania przymusowego dla nieletnich określono wiek nieletnich na 10-17 lat. Wobec nich stosowano karę osadzenia w zakładzie poprawczym w wyniku decyzji sądu lub z woli rodziców. Po 1861 r. nastąpiło odejście od kar cielesnych stosowanych wobec młodocianych. Począwszy od 1823 r. starano się nie umiesz-

¹⁴    E.J. Dukaczewski, Rys historyczny rozwoju opieki..., s. 174-175.

¹⁵    C. C z a p 6 w, S. J e d 1 e w s k i, Pedagogika resocjalizacyjna..., s. 428.

¹⁶    E.J. Dukaczewski, Rys historyczny rozwoju opieki..., s. 175.