6075430306

M. Molicka Terapeuteiyczne funkcje literatuiy

to strata, zagrożenie lub wyzwanie. Następnie ocenia własne możliwości poradzenia sobie, co R. Lazarus i S. Folkman nazywają oceną wtórną. Zasoby osobiste wpływają na ocenę pierwotną pełniąc rolę buforową, obniżają stres [Henszen-Niejodek i Ratajczak 2000, 14],

ad b) Wspieranie przy pomocy literatury stanowi pomoc w podtrzymywaniu pozytywnego obrazu siebie i świata, poprzez dostarczenie jednostce korzystnego, zastępczego doświadczenia służącego wypracowaniu efektywnych strategii radzenia sobie, a w rezultacie redukcji negatywnego napięcia emocjonalnego. Wsparcie społeczne H. Sęk i R. Cieślak określają jako „rodzaj interakcji społecznej, która zostaje podjęta przez jednego lub obu uczestników w sytuacji problemowej, trudnej, stresowej lub krytycznej...” [Sęk i Cieślak (red.) 2004, 18]. Literatura zapewnia zastępcze doświadczenie poprzez opis, dialog, refleksję dotyczącą wydarzeń, tym samym umożliwia wsparcie: emocjonalne, informacyjne, instrumentalne, a także duchowe. Wsparcie emocjonalne poprzez literaturę stwarza możliwość porównania siebie z innymi, co może podtrzymywać pozytywny obraz siebie, głównie samoocenę. Teoria porównań społecznych opracowana przez Leona Festingera mówi, że „...poznajemy swoje własne zdolności i postawy poprzez porównywanie się z innymi ludźmi” [Aronson, Wilson i Akert 1997, 252], L. Festinger wymienia różne rodzaje porównań, które służą różnym celom. Wskazuje między innymi na porównania społeczne w dól, czyli takie, kiedy porównujemy się z kimś, kto jest w trudniejszej sytuacji. Odkrycie takiej analogii służy podtrzymaniu pozytywnej samooceny.

Wsparcie emocjonalne pozwala zastępczo doświadczyć akceptacji, zrozumienia, buduje więzi z bohaterami. Umożliwia również wyrzucenie z siebie nagromadzonych negatywnych emocji, czy kreowanie pozytywnych.

Wspieranie informacyjne to „...dzielenie się własnym doświadczeniem przez osoby przeżywające podobne trudności. Wsparcie takie odpowiada także za potrzebę zrozumienia sensu stresowych wydarzeń i ich przyczyn oraz atrybucję ich sprawstwa” [Sęk i Cieślak (red.) 2004],

Wsparcie instrumentalne to przekazywanie informacji o skutecznych sposobach postępowania, strategiach radzenia sobie. Taką właśnie rolę pełnią różnego rodzaju poradniki, biografie itp.

Wsparcie duchowe jest szczególnie przydatne w sytuacjach krytycznych, w sytuacjach „cierpienia i bólu duchowego związanego z sensem życia i śmierci...” [Sęk i Cieślak (red.) 2004, 20],

W procesie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w literaturze odnaleźć można odpowiedzi na dręczące pytania dotyczące aktualnie przeżywanych problemów. Dzięki wsparciu osoby inaczej oceniają siebie, poznają inne sposoby radzenia sobie. Wsparcie poprzez literaturę, w koncepcji Lazarusa, wpływa na ocenę wtórną, co wyjaśnia jej wpływ na redukcję napięcia [Sęk i Cieślak (red.) 2004, 20],

ad c) Istotą terapii w koncepcji poznawczej jest rekonstrukcja osobowości, redukcja dysfunkcjonalnych schematów poznawczych, tym samym kształtowanie korzystnych zmian w psychice [Grzesiuk (red.) 1994; Seligman, Walker