6075430312

SCRIPTA COMENIANA LESNENSIA NR 6 31

wydziałach humanistycznych w podobny sposób przerabia się klasykę. Nauczyciele z kolei wykorzystują literaturę, by na jej podstawie uczyć gramatyki czy przygotowywać uczniów do egzaminów testowych. Praktyki te nie są naganne same w sobie, jednak utrwalają traktowanie literatury jako narzędzia potrzebnego do wykonania określonej pracy, co ilustruje zmianę podejścia do czytania literatury pięknej [Furedi 2004], Ten „nowy” sposób myślenia o literaturze, bardzo pragmatyczny, by nie rzec utylitarny, zaczyna dominować w podejściu do czytania. Skutkiem zaniku czytelnictwa jest katastrofalny stan edukacji; połowa studentów wymaga pomocy w wypowiadaniu się pisemnym, ustnym, także w matematyce [Henry 2006], Dzieje się tak, gdyż młodzież nie czyta dla przyjemności, lecz dla celów edukacyjnych [Lau 2004; Cassidy 2005],

W latach 1982 i 1992 w USA przebadano 17 tysięcy dorosłych (była to próba reprezentatywna) w aspekcie czytelnictwa i porównano uzyskane wyniki. Zaobserwowano spadek czytelnictwa we wszystkich, szczególnie w młodszych, grupach wiekowych. W ciągu ostatnich dwudziestu lat w grupie wiekowej 18-24 lat zanotowano spadek czytelnictwa aż o 28%. Dawniej osoby właśnie w tym przedziale wiekowym szczególnie interesowały się literaturą, teraz najrzadziej sięgają po powieść. Od 1982 roku stwierdzono ogólne obniżenie się czytelnictwa o 10%. Interesujące jest to, że dawniej po książkę najczęściej sięgała grupa najbardziej wykształcona, teraz czyni to najrzadziej. Spadek czytelnictwa w tej grupie był najwyższy i wyniósł 15,4%.

W innym badaniu porównano rodzaj wybieranych książek przez młodego czytelnika w 1971 roku i obecnie. Dawniej czytano klasykę młodzieżową, obecnie Harry ego Pottera, horrory, literaturę fantasy [The books 2008], Harry' Potter zdominował, zmonopolizował rynek. Tak dawniej, jak i dzisiaj, dziewczynki wybierają tematykę dotyczącą przyjaźni i romansów, a chłopcy cenią sobie wartką akcję i przygody [Hill 2002],

By zachęcić do czytelnictwa biblioteki podejmują różne strategie. Jest to zadanie bardzo trudne ze względu na hegemonię mediów wizualnych, które zapewniają szybką satysfakcję i nie wymagają wysiłku intelektualnego. Dzieci za sprawą rodziców i nauczycieli czytają do około 12 roku życia, potem książka traci dla nich znaczenie [The books 2008].

Podobne zjawisko spadku czytelnictwa występuje również Polsce. Nie znaczy to, że dzisiaj ludzie czytają mniej. Na rynku wydawniczym permanentnie pojawiają się nowe pozycje książkowe, coraz więcej sprzedaje się różnych czasopism. Nie czyta się mniej, czyta się inaczej, fragmentarycznie. Czytelnicy z różnych powodów sięgają po inne książki.

Szukając wyjaśnień zjawiska spadku czytelnictwa literatury pięknej najczęściej wskazuje się na mass media - telewizję, internet. Dzieci rosną w kulturze obrazu. Jak podaje „BBC News”, w Wielkiej Brytanii 42% dzieci w wieku poniżej 5 lat ma w swoim pokoju odbiornik telewizyjny, a 50% odtwarzacz CD. Zmiany cywilizacyjne, które dokonują się głównie za sprawą nowych technologii. mają wpływ również na rolę, jaką pełni książka. Informację zapewnia internet, a wiedzę o innych, o sobie odnajduje się w poradnikach, czasopismach, a nie na kartach utworu literackiego.