628033553

PRASA, RADIO, TELEWIZJA... 29

kają w środkach masowych? Czego oczekują od gazety, radia i telewizji? Jaki wpływ na ich wiedzę, postawy i zachowanie wywiera prasa, radio i telewizja?

Odpowiedzi na te pytania znamy z badań prasoznawczych. Należy jednak odnosić się do nich z ostrożnością, bo pozycja każdego środka komunikowania ciągle się zmienia wskutek nierównomiernego rozwoju poszczególnych składników w całości systemu. Wszystkie sądy na ten temat są z konieczności cząstkowe, hipotetyczne i z reguły muszą być obwarowane wieloma zastrzeżeniami. W naszych rozważaniach podstawowym zastrzeżeniem jest to, że poniższe sądy

0    odbiorze i skutkach oddziaływania prasy, radia i telewizji odnoszą się do sytuacji w Polsce około roku 1975. W tym zastrzeżeniu mieści się zarówno określony stopień technicznego rozwoju sieci radiowo-telewizyjnej, jak i sposób jej użytkowania, a także poziom kultury i wykształcenia społeczeństwa.

Najskuteczniejszym środkiem poinformowania największej liczby ludzi o jakimś zdarzeniu jest telewizja (w godz. 19—21); drugie miejsce pod tym względem zajmuje prasa codzienna (wszystkie dzienniki łącznie), trzecie — radio (w godz. 6—8). Jeżeli jednak informacja nie jest prostym powiadomieniem o fakcie, ale zawiera szereg istotnych szczegółów, na czoło wysuwa się prasa codzienna, a dopiero za nią idzie telewizja i radio. Biorąc jednak pod uwagę po pierwsze to, że ogromna większość Polaków korzysta z wszystkich trzech (lub co najmniej z dwóch) masowych źródeł informacji, po drugie tó, że każde z nich operuje różnymi środkami

1    formami wyrazu, po trzecie zaś to, że wszystkie trzy masowe źródła informacji służą tym samym celom ostatecznym, wypada poprzednie sądy uzupełnić ogólnym twierdzeniem: Około 80% dorosłych mieszkańców naszego kraju można powiadomić skutecznie o jakimś wydarzeniu, sygnalizując je we wczesnych godzinach rannych przez radio, szczegółowiej opisując i komentując je w gazetach porannych i popołudniowych, a następnie ilustrując i ugruntowując je w pamięci odbiorców za pomocą telewizji w godzinach wieczornych. Istotnym ograniczeniem tego ogólnego twierdzenia jest następujący warunek: rozpowszechniana informacja musi ludzi rzeczywiście interesować lub być przez nich uznana za użyteczną. Jeżeli zainteresowanie daną informacją lub jej użyteczność są ograniczone terytorialnie lub środowiskowo, najwłaściwszym kanałem dla takiej wiadomości jest prasa adresowana do mieszkańców danego terenu lub do danego środowiska.

W dziedzinie upowszechniania wiedzy częściowo występują te same prawidłowości co w dziedzinie bieżącej informacji. Najskuteczniejszym kanałem dla treści interesujących całe społeczeństwo jest telewizja; w odniesieniu do treści interesujących tylko niektóre środowiska, skuteczniejszym kanałem okazuje się prasa adresowana do tych środowisk. Należy tu jednak dodać dwa istotne zastrzeżenia: po pierwsze, nie odnosi się ten sąd do telewizji oświatowej (programy szkolne, kursy języków obcych itp.) mającej własne formy ąuasi-organizacyjne; po drugie, telewizyjne programy przeznaczone dla masowej publiczności z natury rzeczy są w stanie tyl-