6931257490

164

Wybór tekstów przygotowany został przez Erica McLuhana (syna Marshalla i podobnie jak on - pracownika Uniwersytetu w Toronto) i Franka Zingrone i ukazał się po raz pierwszy w 1995 r., a sześć lat później doczekał się polskiego przekładu.

Część pierwsza „Kultura jako biznes”, koncentruje się na zagadnieniu amerykańskiej reklamy i różnicy pozycji w komunikowaniu społecznym tego zjawiska między Europą i Ameryką. W Ameryce reklama miała w czasach McLuhana znaczenie większe niż w Europie i autor widzi w niej źródło totalitaryzmu społecznego. W tej samej części znajduje się głośny tekst „Mechaniczna panna młoda” opisujący źródła folkloru epoki postindustrialnej. Autor uważa, że nie rodzi się on spontanicznie, lecz w laboratoriach i agencjach reklamowych. Stawia też tezę, że nie tylko maszyny upodabniają się do ludzi, ale również ludzie do maszyn. Jako przykład pokazuje wpływ różnych gadżetów potrzebnych człowiekowi, by umówić się na randkę, oraz jakie znaczenie ma fizjonomia w osiąganiu sukcesu. W tej części książki przedstawione zostały także analizy typowych reklam i ich oddziaływanie na publiczność.

Część druga „Druk i elektryczna rewolucja”, poświęcona jest zmianom kulturowym wywoływanym przez media. Autor przedstawia szereg przemian, jakie zaszły w procesie uczenia się pod wpływem wynalazku druku, oraz innowacje, jakie powoduje zwiększanie się roli mediów elektronicznych kosztem drukowanych. To drugie zjawisko zilustrowane zostało fragmentami słynnej pracy McLuhana „Galaktyka Gutenberga”. W tej samej części omawianej książki znajdujemy omówienie dwóch fundamentalnych teorii McLuhana: pierwsza z nich streszcza sławny slogan, że „medium jest przekazem”, podkreśla, że nie tylko treść, ale i samo medium wpływa na charakter percepcji przekazu; druga teoria to nie mniej sławne przeciwstawienie mediów zimnych i gorących. Autor przedstawia tu również swoje przemyślenia o wpływie jednego medium na inne.

W części trzeciej zamieszczono wywiad, udzielony przez McLuhana Playboyowi. Autor rozwija w nim swoją koncepcję mediów stanowiących przedłużenie zmysłów człowieka; mówi także o wpływie mediów na charakter ludzi i ich środowisko społecz-

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

ne: każda generacja - podkreśla badacz jest świadoma zastanego przez siebie środo¹ wiska a nie tego, które na jej oczach powsta-je. Myśliciel ukazuje tu system edukacji ja¹ ko narzędzie kulturowej agresji, utrud-niające nowym pokoleniom przystosowanie się do zmieniającej się rzeczywistości, bo przekazujące „przestarzałe wizualne warto¹ ści konającej epoki piśmiennej”. Dlatego też nazywa te szkoły „intelektualnymi zakłada¹ mi karnymi”.

Część czwarta pt. „Kultura i sztuka: figury i podstawy” poświęcona została archetypom i kliszom występującym w świecie kultury i sztuki. Podjęto tu tematykę anatomicznej budowy części mózgu i ich związków z procesami postrzegania różnorodnych treści przekazu. Myśliciel podjął próbę wyjaśnienia biologicznych uwarunkowań postępowania człowieka, które regulują radzenie sobie ze światem rozwijającej się techniki.

Książka jako doskonały zbiór tekstów ilustrujących teorie kanadyjskiego myśliciela na temat mediów może być krytycznym przewodnikiem po ich świecie, widzianym jego oczami¹. Autor jest również bezlitosny dla systemu edukacji USA, gdzie nauczyciele bronią status quo „zacofanego” świata druku, wpajając uczniom nawyki, które w rozwijającym się świecie nowych mediów -jak sądził - nie będą przydatne. Wiele z prezentowanych tu teorii medialnych McLuhana można z powodzeniem odnieść do Internetu oraz innych współczesnych mediów elektronicznych, gdyż opisywał on już kształtujące się środowisko mediów oparte na nowoczesnych technikach informacyjno-telckomunikacyjnych, które za jego życia zaczęły się już żywiołowo kształtować, zaś rozkwitły w pełni po jego śmierci właśnie w postaci Internetu. Ta książka jest niewątpliwie dobrym przewodnikiem po tym, co zwykło się nazywać „mc-luhanizmem”².

Marcin Matuzik

1

W r. 1975 ukazał się polski „Wybór pism”

2

M. McLuhana pod redakcją J. Fuksiewicza w przekładzie K. Jakubowicza.