7097420292

74

dów na te zmiany daje w konsekwencji wyraźnie rozdzielony okres akumulacji i emisji ciepła w jeziorze. Szczególnie dobrze jest to widoczne dla warstwy osadów 0—3,0 m, znacznie słabiej natomiast zaznacza się dla warstwy 3,0—6,0 m.

ZASOBY CIEPŁA W CZYNNEJ CIEPLNIE WARSTWIE OSADOW DENNYCH

Objętość osadów dennych jeziora Gopło w warstwie 0—3 m wynosi 64,64 min m³, co w porównaniu z masą wodną stanowi 82,3%, a warstwy osadów 0—6 m — „164,6%”. Stwierdzono, że największe zmiany temperatury osadów zachodzą w warstwie 0—3 m. Dla niej też obliczone zostały zasoby ciepła na podstawie wzoru S. N. Taczałowa (1968). Powierzchnię dna przyjęto za równą powierzchni zwierciadła wody, co nie jest zgodne z rzeczywistością, ale przy małym zróżnicowaniu głębokości, jakie ma jezioro Gopło, nie popełnia się istotnego błędu. Z powodu braku odpowiednich danych założono, że powierzchnia dna nie zmienia się przy wahaniach stanów wody i wynosi 2154,5 ha. Średni ciężar właściwy osadów w warstwie 0—3 m wynosi 1,5 g/cm³. Ciepło właściwe (c) osadów dennych wg P. P. Łazariewa (1923) wynosi 0.92 cal/g°C, przy wilgotności 85%, co jest zbliżone do warunków wilgotnościowych w przypadku jeziora Gopło.

Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że czynna termicznie warstwa osadów dennych jeziora Gopło jest bliska objętości jego masy wodnej. Osady denne z racji swej konsystencji (zawartości wody) stanowią środowisko pośrednie między masą wodną i podłożem mineralnym (lub osadami głębiej leżącymi, które uległy już znacznej kompakcji).

W tabeli 15 przedstawione zostały wartości zasobów ciepła w 3-me-trowej warstwie osadów dennych i dla porównania — zasoby ciepła w masie wodnej o temperaturze równej średniej miesięcznej.

Najwyższe zasoby ciepła osadów dennych stwierdzono w sierpniu 1971 r. (1139,93 10⁶Mcal) oraz w lipcu 1972 r. (1195,23 10⁶Mcal). Minimalne wartości przypadły na styczeń zarówno w 1971 r., jak też w 1972 i wynosiły odpowiednio 588,70 10® oraz 597 10®Mcal. Średnie roczne zasoby ciepła w osadach w analizowanych latach są zbliżone do siebie, podobnie jak wartości ekstremalne, i wynoszą 869,53 10® oraz 885,33 10®Mcal. Dokonano również przeliczenia zasobów ciepła w masie wodnej na jednostkę powierzchni. Jest to ilość ciepła zawarta w prostopadłościanie o podstawie 1 cm² i wysokości równej średniej głębokości jeziora. Obliczenia tego rodzaju wprowadził do limnologii E. A. Birge (1928), dają one możliwość obiektywnego porównania różnych jezior.

W tabeli 15 przedstawiono również miesięczne zmiany zasobów ciepła zarówno dla 3-metrowej warstwy osadów dennych, jak też dla masy wodnej jeziora. Na uwagę zasługuje fakt, że w okresie występo-