7186604198

go Snobizm i postęp stała się okazją do sformułowania jasnego stanowiska wobec literatury przedwojennej:

To, co dla Młodej Polski było nadzieją, dla Nowej Polski byłoby zagładą. Znikły warunki polityczne, które były podłożem rurali-zmu. Zmienił się stosunek do świata na niekorzyść wszelakich mistycyzm ów i prymitywizm ów. Wszyscy czujemy, że ażeby się ostać, musimy być krajem żyjącym na poziomie Europy, krajem myślącym kategoriami dzisiejszego czasu. Czemuż więc żądać od sztuki, ażeby szła między pastuszków!¹.

Naturalnie, rzetelności polemicznej od wypowiedzi, która ma postać manifestu przekonań artystycznych, trudno oczekiwać, zbieżności z koncepcjami literatury poprzedników nie chce się dostrzec, zróżnicowanie owej literatury się pomija. Na przykład w rytm modelu wyzwanie — odpowiedź w Młodej Polsce następuje proces autonomizacji literatury, na przekór i w opozycji do jej różnorodnych form zaangażowania; Peiper, konstruując program poezji nowoczesnej, poddany co prawda presji innej rzeczywistości, odpowiada na wyzwanie/wezwanie owej rzeczywistości porównywalnym rozwiązaniem: autonomizacją i zaangażowaniem, choć — paradoksalnie — łączy programowo to, co logicznie jest w istocie nie do połączenia (młodopolanie czynili podobnie, ale w praktyce literackiej, nie w enuncjacjach programowych)¹¹².

Niepomiarkowany w ocenach bywał Peiper, jednakże w głośnym artykule Chamuły poezji Julian Przyboś po prostu szarżował. Zaatakowani zostali — przypomnę — Kasprowicz, Zegadłowicz i Wittlin: bez pobłażania, namiętnie, agresywnie, nie szczędząc inwektyw. Spotkał się z reakcja krytyczną równie impulsywną; pisano o wybryku, geście pomniejszonego Herostratesa, zwyczajach Savonaroli, „jazzbandowej krzykliwości reklamiar-stwa i efekciarstwa”, a wreszcie — to już wyważona opinia historyka literatury — o oskarżeniu przez Przybosia rzeczników tradycji ludowo-folklorystycznej w imię zasad moralnych i artystycznych¹¹³. Próbkę Przybosiowego stylu warto przypomnieć:

196

1

   T. Peiper: Nowa polskość polskiej sztuki. Przeciwko stanowisku Żeromskiego w ..Stiobizmie i postępie”. W: Idem: Pisma wybrane..., s. 149.

¹¹²    Por. uwagi na ten temat E. Rybickiej: Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze f>olskiej. Kraków 2003, s. 21.

¹¹³    Wszechstronną analizę tego zdarzenia przedstawił T. Klak w: Wokół

..C.ha muł ów poezji” Juliana Przybosia. W:    Idem:    Stolik Tadeusza Peipera.

O strategiach Awangardy. Kraków 1993, s. 85—103.