7648595100

UBIORY PROFESORÓW I UCZNIÓW. 213

bowiem przed rektorami, urzędownie występującymi nawet i w tych. uniwersytetach, w których nie było bereł do noszenia. Jest tedy usprawiedliwienie na to, że tutaj, gdzie mowa

0    zewnętrznych oznakach władzy rektorskiej ,    — mówimy

1    o bedelach.

W naszym uniwersytecie nazywano tych, że tak powiem, liktorów rektora, po łacinie sapientia, bidellus czyli bedellus, servitor lub servus universitatis, famulus, nuntius communis. W XV i początkach XVI w. najczęściej spotykamy się z nazwą sapientia.

Bedeli przyjmował w służbę rektor, a potwierdzało zgromadzenie wszystkich profesorów zwyczajnych uniwersytetu. Przyjęty bedel składał odpowiednią przysięgę¹.

Zakres czynności bedela średniowiecznego był o wiele większy i poważniejszy, aniżeli dziś. Nie podobno tu wyliczać wszystkich jego zajęć; poprzestaniemy na ważniejszych. "W Niemczech w niektórych uniwersytetach bedele byli jednocześnie no tary uszami, u nas jednak nie przyjął się ten zwyczaj ². Bedele kontrolowali pilność profesorów i uczniów, byli instygatorami urzędu rektorskiego, udzielali z polecenia rektora ustnych napomnień profesorom ³ i uczniom, bywali niekiedy wydelegowani do odebrania od nich przysięgi¹, odgrywali rolę świadków w sprawach urzędowych.

To też chcący zostać bedelem musiał mieć pewne wykształcenie , musiał co najmniej umieć czytać i pisać po łacinie. Między bedelami XVI wieku występuje niejakiś Jan bakałarz filozofii, inny znów zrezygnował z ałtaryi u św. Anny, by pozostać bedelem.

Bedeli w średnich a nawet i w późniejszych wiekach poważano bardzo, rektor brał ich w opiekę i obronę przed

¹    W r. 1751 „ . .. saper seryandis secretis universitatis, quorum erant conscii, bono eiusdem uniyersitatis promovendo et, quae demandata fuerint, fideliter exequendis^u. Act. rect. str. 422.

²    Zob. Conclus. nniv. r. 1501, pag. 66.

³    Zob Act. rect. 1533. str. 1216.

/

1

   Tamże, r. 1538, str. 61.