2964938915

356 UBIORY PROFESORÓW I UCZNIÓW.

urzędowego magistrów wydziału filozoficznego. Tym częściom przypatrzymy się kolejno.

Nakrycie głowy stanowił biret. Pierwotne birety naszych magistrów były okrągłe. Przekonaliśmy się o tern z przeglądu ustaw.

0 kształcie biretów możemy nabrać wyobrażenia z współczesnych ilustracyj. Są to, że tak powiem, fezy wysokie. Na niemieckich ilustracyach mają one guzy u góry¹, u nas guzów nigdy nie spotkaliśmy. Jeden z magistów przedstawionych w znanej nam dyspucie doktorów, której prześliczną reprodukcyą mamy w Wzorach sztuki średniowiecznej, ma biret całkiem podobny do biretów magistrów niemieckich, brakuje tylko guza.

Biretów rogatych nie znano w XV i w początkach XVI w. ani u nas ani za granicą. Profesorowie, duchowieństwo, sędziowie, jednem słowem cała gens togata używała okrągłych biretów. W XVI wieku z tej okrągłej czapki zrobiła się rogata. Pasquier pisze, że stało się to przez fantazyą niejakiegoś Patrouilleta, który około r. 1535 pierwotnym biretom dał cztery rogi. Trądycya niesie, że Patrouillet zrobił na tern dobry interes i postawił kamienicę². Bock ³a za nim i Olte⁴ sądzą, że zmianę tę wywołał wzgląd na dogodniejsze wkładanie i zdejmowanie biretu.

Birety z rogami przyszły do Polski jeszcze w XVI wieku

1 były zdaje się dość powszechnie noszone. Ustawa z r. 1572 powiada wyraźnie, że magister w czasie swego urzędowania może występować albo w dawnym birecie doktorskim tj. okrągłym albo rogatym ⁵. W XVII i XVIII wieku spotykamy się już tylko z rogatymi biretami.

Nie mamy wprawdzie na to dowodów, jednak śmiało przypuścić możemy, że barwa biretów magistrów była czarna. Cały bowiem ubiór miał ten kolor. Zresztą w XVII i XVIII wieku wręczano doktorandom filozofii tylko czarne birety. Jeżeli na ilu-

Paris

Zob. Hemie am Rhyn, 1. c., tom I, str. 312. 315, 370 itd.

³ Zob. Gay, Glossaire archeologiąue du moyen age et da la renaissance, 1883, pod Bonnet rond.

Gescli. d. 1. Gew., II, str. 342.

Christl. Kunstarch., I, str. 464.

Zob. Muczhouoski, Statuta, str. LXVIII.