7808335463

ZACHOWANIA ASERTYWNE MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNEJ INTELEKTUALNIE A PERCEPCJA...

wo umiejętność skutecznej obrony własnego stanu posiadania oraz przeciwstawiania się agresji innych osób (Gaś 1984). Asertywność bywa też określana jako zdolność wpływania na innych czy rozkazywania innym (Moscovici 1998). Uważa się ją za wyznacznik zdrowia psychicznego (Beisert, Pasikowski, Sęk 1991). Zachowania asertywne obejmują akceptowanie krytyki i komplementów (Mika 1987) oraz sprzyjają kształtowaniu równości w relacjach międzyludzkich, umożliwiających jednostce działanie w jej najlepszym interesie.

Przyjęcie postawy asertywnej powoduje, że człowiek nieustannie się dowartościowuje. To przynosi satysfakcję. Zadowolenie z siebie daje większą wiarę we własne możliwości. Zachowanie asertywne sprawia przyjemność nie tylko dlatego, że utwierdza w dobrym mniemaniu o sobie, ale jednocześnie wzmaga poszanowanie dla innych ludzi (Hare 1998).

Asertywność jest alternatywą zachowań: uległego, gdy jednostka rezygnuje z obrony własnych praw, doznając przy tym poczucia krzywdy i niesprawiedliwości, a także agresywnego, w którym dochodzi do naruszenia praw i wkraczania na terytorium innych osób (Żubrzycka-Maciąg 2002). Asertywność korzystnie wpływa na samoocenę, umacnia poczucie podmiotowości i sprawczości oraz umożliwia skuteczne przeciwstawianie się negatywnym wpływom i presji ze strony otoczenia, np. osoba jest zdolna odmówić palenia papierosów, albo nie zgodzić się na jakieś formy wykorzystywania (Braun-Gałkowska 1994).

Asertywność dziecięca obejmuje określony zespół werbalnych i niewerbalnych zachowań, poprzez które dzieci wyrażają przekonania, postawy i uczucia wobec innych osób i wpływają w ten sposób na swe otoczenie, czyli uzyskują pożądane lub unikają niepożądanych skutków w sferze kontaktów społecznych, bez zadawania innym bólu, wzmacnia zdolność kierowania sobą i autonomię, co sprzyja większej zaradności i samodzielności oraz pozwala dziecku przeciwstawiać się negatywnym wpływom ze strony otoczenia (Braun-Gałkowska 1994). Asertywność umożliwia właściwy przepływ informacji między dzieckiem a jego otoczeniem. Uczucia negatywne nie kumulują się. Wyrażone w społecznie akceptowany sposób nie prowadzą do agresji, lecz przyczyniają się do poprawy wzajemnej komunikacji i kontaktu (Oleś 1998), co ułatwia nawiązywanie prawdziwych przyjaźni (Muraszko 1996).

Powszechną przeszkodą na drodze do asertywności jest głęboko zakorzenione w społeczeństwie przekonanie, że nie wypada mówić o swoich osiągnięciach. Ludzie czują się zakłopotani mówiąc o swoich talentach czy zaletach (Mansfield 1994). Często rodzina, szkoła i Kościół utrudniają asertywne działanie (Alberti, Emmons 2002). Jeśli nawet młody człowiek wychowuje się w rodzinie akceptującej zachowania asertywne, w szkole nie ma szans na ich stosowanie wobec krytyki ze strony rówieśników i nauczycieli (Mansfield 1994). W szkole nauczyciele często hamują proces dochodzenia swoich praw. Cisi, dobrze zachowujący się uczniowie, którzy nie kwestionują autorytetów są nagradzani, podczas gdy ci, którzy „uparcie opierają się systemowi" - traktowani są surowo. Efekty takiego wychowania wpływają na aktywność zawodową. Pracownicy są świadomi, że przeciętnej jednostce nie wolno robić ani mówić niczego, co zaostrzy stosunki w firmie. Z kolei nauczanie wielu Kościołów sugeruje, że asertywne zachowanie pozostaje w jakiejś mierze w sprzeczności z religijnym zaangażowaniem (Alberti, Emmon 2002).

169

SZKOŁA SPECJALNA 3/2006