8561759562

Muszę przyznać, ie bałem się. Wejść do basenu z wodą pod otwartym niebem, kiedy na dworzo temperatura ni# przekracza 7—8 stopni Celsjusza? Murowana choroba. AU gospodarze byli nieustępliwi, namawiali, prosili, pokazywali kąpiących «•. „Przecież wchodzą tu codziennie, a są zdrowi" — mówili.

Zaryzykowałem. Dostałem majteczki kąpielowe, ręczniki, szlafrok, który miałem założyć po wyjściu z basenu, bo ..wskoczyć" kazano ml bezpośrednio s dużego, ogrzanego, jasnego holu hotelowego przez szerokie drzwi, wiodące prosto do niebieskawogranatowej wody. Tak też uczyniłem 1... poczułem s*e niemal jak w łaźni. Nawet mgiełka — opary unoszące sie nad basenem, były przyjemnie ciepłe Gorzej — po próbie zanurzenia głowy. Woda okazała się słona jak w morzu, a na domiar złego pachniała (a raczej cuchnęła)

zwykłą naftą I

Jak tią potem okazało, temperatura owej źródlanej wody sięga 72 stopni 1 po „wpuszczaniu" jej do basenu, trzeba 1x chłodzić* by nie poparzyła ludzi. A te cuchnie ropa naftowa? O tym za chwilę. Najpierw musze powiedzieć, gdzie sis znajduję. Otóż goszczę w uzdrowisku Moravci w północno-wschodniej części Republiki Słowenii w JugosławU blisko granic tego kraiu z Austria l Węgrami. Z Jednej strony otoczone Jest niewysokimi górami, z drugiej przylega do wielkiej równiny, porosłej gęstymi lasami.

Gorqca woda x głębokości 1200 m

Jeszcze przed kilkunastu Isrty nie było śladu

tego uzdrowiska. A powstało ono zupełnie przypadkowo... W 1988 roku, podobnie jak w Innych okręgach kraju, a w tym i Republiki Słowenii, również w okolicy małej wioski Moravci postanowiono rozpocząć poszukiwania rooy naftował. Geolodzy twierdzili, te „coś tam musi być" i — zaczęło się. Na bagnistym, porosłym wyjątkowo gęstą trawą terenie postawiono wieże wiertniczą. Wiercenia trwały dzień i noc. I nacie, kiedy ..dokopano sie” do cłebokości orawie 1.200 metrów, w górę trysnął strumień cieczy. Nie była to led-nak ropa. lecz — jak podają kroniki — ..gazowana woda o zapachu nafty". Rozczarowani poszukiwacze rozmontowali wieże, zebrali narzędzia i opuścili miejscowość.

Woda jednak tryskała w dalszym ciągu. Ciekawscy coraz cześciei przychodzili do wywierconego otworu brali wodę w różne naczynia, badali.,. Najważniejsze żo owa dziwna -woda była gorącą, a im bliżej otworu — tym gorętsza. Po

4 MUENN1K ŁÓDZKI nr 302 (107M|

w... nafcie!

Powołano odrębne, wyposażone w odpowiednia środki przedsiębiorstwo lecantczo-hotelarskie „Mo-ravske Topice" 1 w ciągu kilku lat wyroeło na dawnych bagnach i polach najnowocześniejsze wielkie sanatorium, składa )ące się a części hotelowej i z cwjśc! zabiegowo-zdrowotnej (wszystko w Jednym ogromnym budynku). Nowo wybudowany hotel .Terma!" dysponuje ponad 250 miejscami w pokojach jedno- 1 dwuosobowych, a łącznie w uzdrowisku 1est ok. 1 tys. miejsc, w tym część w luksusowych domkach. urządzonych w tutejszvm stylu.

Aby formalnościom etsło eit zadość, komitet ds, zdrowia i ooieki społecznej Republiki Słowenii, nadał w 1981 roku miejscowości Moravd status

uzdrowiska...

Dziś są tu obiekty I urządzenia lecznica#, rekreacyjne. rozrywkowe ftp.. Jakich może Słowenii pozazdrościć każde chyba sanatorium w Europie. Jakże skromnie przedstawia sie na Ich tle nasz Ciechocinek. Nałęczów czy inne ..zdroje"... To fakt. że za oobvt 1 leczenie w ..Termalu” trzeba słono płacić (ookói hotelowy plus usługi zdrowotne — ok. 3 tys. din. dziennie orzv średniej płacy miesięcznej w SFRJ. wynoszącej ok. 22 tys. din.). ale zdrowie nia ma cenv, warunki zaś aa rzeczywiście wyśmienite.

Żeby tyłko n!e ten „naftowy zapach wody"...

łAWTOM SAPOClftSKI

Gościnność, serdeczność, przywiązanie do tradycji, pracowitość — to podstawowe cechy współczesnego Bułgara. Bardzo wicie trafnej obserwacji jest w słowach naszego wielkiego poety, Władysława Broniewskiego, który pisał o swoim pobycie wśród Bułgarów:

„Z dużym sentymentem wspominam gościnność gospodarzy oraz zauważone wśród bułgarskiego społeczeństwa cenne cechy narodowe, jak: prawość, rzetelność, pracowitość, wysoki poziom kultury. Kraj ten, pozostający przez 500 lat w niewoli tureckiej, zachował jednak swą kulturą narodową, niespaczony Język, najstarszy w Slowiańszczyżnie. Bułgarzy przy pierwszym zetkniąciu z przybyszami z obcego l choć zaprzyjaźnionego kraju, zachowują sią z rezerwą, ale gdy tylko przekonają sią e życzliwości 1 dobrej woli obcego, otwierają serca i stają sią prawdziwymi przyjaciółmi".

MARCIN BETE

r/rjyss/sjyysssssjMs/y/ss/^^

BBKtrŁ.iJołL-JT.yXXItWTiiw**    2v«;ii. .

KORESPONDENCJA Z BELGRADU

jakimś czasie zaimprowizowano prymitywny ba-eenik; coraz więcej było amatorów kąpania sie w nim. Przybywali też ludzie cierpiący na różne choroby m. In. reumatyzm i s satysfakcją stwierdzali poprawę stanu zdrowia po serii kąpieli w podziemne I wodzie.

Wieść o cudownych właściwościach źródle roa-eserzaia sie tuż daleko poza granice wsi. W tej sytuacji pełne inicjatywy przodeięhdoratwo hotelarsko-turystyczne „Zwezda" — za zgodą miejscowych włads — przejęło rejon źródła# zaczęło porządkować okolice, budować niezbędną infrastrukturę. Specjaliści przeprowadzili wszystkie potrzebne badania I w 1984 r. (w cztery lata do odkryciu źródła) ogłoszono termomineralną wodę w Moravci naturalnym środkiem leczniczym.

1000 miejsc w uzdrowisku

Od tego czasu wszyetke nuarło w zawrotnym

tempie. Zaczęto budowę sezonowych na razie pomieszczeń pensjonatowych i zdrowotnych, zaangażowano personel specjalistyczny. Gości — głównie chorych (stawy, kręgosłup, schorzeń i a reumatyczne) przy bywało z każdym dniem.

Paszport z czarnym orłem

—    Jestem n kreso wytrzymałości — mówi Magda, kiedy Jacka nie ma w domu — ts bezczynność nss zabija.

—    Mam Już tego dość — szepce mi Jacek, gdy Magda znika na chwilą w kuchni — duszą sią bez kontaktu z ludźmi.

—    A Polacy?

Jacek macha ręka: — Sam zobaczysz, t kim musimy sie zadawać.

AJe kiedy Magda 1 Jaoek sa razem, nigdy nie zdradzaj* sią z tym. że żaluja decyzji. Jaka podjęli w listopadzie 1981 r. I głośno snują plany na przyszłość na c/as kiedy Jacek zdobędzie świadectwo biegłej znajomości niemieckiego. Wiec:    Jacek będzie szukał posady w swoim zawodzie,

a Magda, kiedy tyłko Ania pójdzie do szkoły, a Bartek do przedszkola, będzie studiować. Taka Jest wersja oficjalna, na użytek rodziców w Polsce i znajomych tu. w RFN.

Spór o „Emmanuelle

Rozwój przemysłu spowodował koncentracją ludności w największych miastach Bułgarii. W Uł46 roku tylko dwa miasta miały po 100 tysięcy mieszkańców, a iuż w 1971 r. — piąć miast — Sofia, Warna, Plowdlw, Ruae 1 Stara Za-gora, w 1980 roku doszło jeszcze piąć miast.

Miasta stały sią magnesem przyciągającym ludzi nie tylko ze wsi, ale i x małych miast 'i osad.

Socjologowie bułgarscy twierdzą, te jeżeli dynamika przyrostu ludności w miastach utrzyma sią na obecnym poziomie, to w 1990 roku, tylko w wyżej wymienionych miastach zamieszka prawie połowa ludności Bułgarii. Jednocześnie podwoi sią liczba ludności w miastach, liczących od 50 tysięcy do 100 tysięcy mieszkańców. Publikacje wybitnych znawców przedmiotu sygnalizują, że może to doprowadzić do dysproporcji w gospodarce. Bułgarzy umieją reagować na zjawiska, chociaż czynią to z pewnym ociąganiem się. Konkretne przedsięwzięcia zostały już jednak podjęte przeciwko temu zjawisku.

•IŁA WIĘZI RODZINNYCH

Bułgarzy mają bardzo wielkie

poczucie „rodzinności". Wzajemne .więzi w rodzinie są bardzo silne. Wywodzi się to jeszcze z czasów, kiedy rodzina, dom rodzinny, najbliżsi, stanowiły trwałą opokę przed tureckim okupantem, dawały poczucie bezpieczeństwa. Jakiegoś spokoju w niespokojnych czasach, pewnej trwałości

A i dziś u większości Bułgarów rodzina to nieomal rzecz święta Duży jest szacunek wobec rodziców, 1 dziadków. Siła więzi rodzinnych trwa. I nieznane są w Bułgarii .wypadki, letóre obserwowaliśmy w Polsce w okresie powojennego szturmu na oświatę 1 wykształcenie, wielkiej migracji młodych do miast, że syn chłopa, zdobywający tytuł Inżyniera wstydził się swoich wiejskich rodziców.

Siła więzi powoduje sjawisko „ściągania" do miasta rodziny, bliższych lub dalszych jej członków, przez tego, który się już w mieście zadomowił, a zwłaszcza Jeśli objął znaczące stanowisko Te właśnie tradycje więzi rodzinnych powodują, że członek rodziny le

Kąpiel

piej usytuowany staje sią odpowiedzialny za poprawę sytuacji członków rodziny gorzej sytuowanych. Rodzice na. wsi dbają, aby ich synowie i synowe mieli dobrze zaopatrzoną spiżarkę w warzywa i w owoce, a dzieci mieszkające w mieście starają się, na swój sposób, opiekować się i dogadzać rodzicom Na wesele kogoś z rodziny przy jeżdżą cała familia z najodleglejszych zakątków kraju. „Wyrodnemu", który nie wy-

Bułgarzy - jacy są?

prawi hucznego weseliska, pamięta się to przez wiele lat.

MIŁOŚĆ NA PIERWSZYM MIEJSCU

Z przeprowadzonego sondażu wynika, że Bułgarzy (biorący udział w sondażu) na pytanie „co umacnia więzi rodzinne?", na pierwszym miejscu w swoich odpowiedziach postawili miłość, na drugim — dzieci, na trzecim — wspólne Interesy majątkowe.

Na pytanie „czy sądzicie, że miłość można zachować po zawarciu związku małżeńskiego?" 70 procent respondentów odpowiedziało oory-tywnie, 30 procent dało odpowiedź w rodzaju „miłość Jest uczuciem przemijającym", „uczucia sią kończą", „po latach bywa, oboje w małżeństwie stwierdzają, że są sobie zupełnie obcy".

Na pytanie „czym w waszym pojęciu jest rodzina l dom?” — znakomita większość respondentów kobiet i mężczyzn odpowiedziała „zasadniczą wartością życia".

Należy w tym miejscu dodać, że bułgarska kobieta otrzymała rzeczywiste równouprawnienie po 1944 roku 1 odgrywa poważną rolę w życiu publicznym. Prawie 80 procent kobiet pracuje lub uczy się. Kobiety stanowią ponad 40 procent ogółu specjalistów z wyzszym wykształceniem 1 64 procent ze średnim. Wiele kobiet zajmuje kierownicze stanowiska w różnych instytucjach i przedsiębiorstwach, zasiada w Zgromadzeniu Narodowym. posiada tytuł „Bohatera pracy socjalistycznej" oraz otrzymało Państwową Nagrodę Dymitrowską.

Socjolodzy podkreślają wzrost poczucia odpowiedzialności bułgarskich kobiet. Większość kobiet łączy codzienny trud pracy zawodowej z rolą matki, wychowawczyni 1 gospodyni domowej. .Jednocześnie w tej właśnie zwiększonej odpowiedzialności socjolodzy i psycholodzy dopatrują sią niechęci kobiet do zwiększania rozrodczości.

WYMARZONE DZIEWIĘĆ MILIONOW

Wszystko wskazuje na to, że Bułgaria osiągnie wkrótce 9 milionów mieszkańców, liczbę, o której od lat pisze sią i mówi w tym Kraju. Jest to tym bardziej ważne dla rozwoju tego kraju, że a o-kresie powojennym obserwowało sią niski przyrost naturalny Oto, co mówią dane statystyczne:    w

1955 r. Bułgaria liczyła 7499 tys. mieszkańców, a w dziesięć lat później, a więc w 1965 r. — 8203 tys. W okresie zaś 1966—1982. a więc w ciągu 17 lat. przyrost był zaledwie o 22 tysiące wyższy, a-niżell we wspomnianym 1965 r. Rząd bułgarski stosuje różne środki społeczne, opiekuńcze i materialne, aby zwiększyć liczbę urodzin, ale jak wskazują dane. idzie to bardzo trudno.

Polska kolonia w Essen u-waia Ich za szczęśliwców. Bo Jacek dostał do dwóch latach oczekiwania azyl polityczny. A wraz z nim paszport bezpaństwowca i miejsce na liście Arbeltsłosen. Co to oznacza — wiadomo:    przyzwoity zasiłek,

nie te marne fenigi. które otrzymali dotąd x „socjalu". z trudem pozwalające na bardzo skromne życie: margaryna, ryba. naleśniki z serem, mięso trlko od wielkiego święta. Na ten ieden zasiłek jest ich przecież czworo.

Czyli pieniędzy higdy za dużo. a o Drace coraz I rudnie i. Bezrobocie w północne¹ Nadrenit-Wes‘-faldl iest przecież największe w całeJ RFN i dochodzi do 15 proc. To znaczy trudno Jest o prace „na papiery", taką. * która zapewnia świadczenia socialne i przywileje pracownicze, a l s reguły dużo wyższe zarobki niż robota „na czarno". Dlatego znajomi Magdy i Jacka pracują .Jia czarno", choć większość z nich ma iuż pozwolenie na Dodiecie pracy. Na papiery zarabia tvlko brat .Tacka — Bogdan. Ale on Jest Iuż w Essen od 7 lat i nie uważa sie za ..nowego" emigranta. Mimo że poza posiadaniem pracy i to nieźle płatnej (na reke'3 tys. marek), w niczym nie różni sie — Jeśli chodzi o status - od nowych. Tych tuz . przedwojennych". ..wojennych" i ..powojennych". No. może tym ..powojennym” jest najtrudniej. Na azyl nie maia szans. wlec i o zasiłkach nie mają co śnić. podobnie Jak nie maja prawa do podjęcia pracy.

Więc Bogdan ze «woim Frem-denpassem (paszportem obcokrałowca) musi co trzy miesiące biegać do Stadthausu po przedłużenie wizy. Ponieważ ma legalna l siała oracę. dostaje prolongatę bez problemu. Inni, ci pracuiacv „na czarno", też doataią. ale Jakby trochę trudniej.

* * * ,.

Ale wszyscy 1 tak zazdroszczą Jackowi tego azylu ł prawdziwego paszportu z czarnym orłem, Jacek jest mniej zachwycony — on owszem dostał azyL aJe Magda l dzieci — nie. Wszyscy radzą Im teraz żeby się odwoływali. Ale to nie Jest takie proste, trzeba mieć dobrego adwokata. A taki kosztuie.

Bariera językowa stwarza problemy. o Jakich nawet im sie nłe śniło. Oni. którzy w Polsce Jrrft •w etanie wszystko załatwić — choóbr to mieszkanie rotacyjne zdobyte w pół roku — byli i sa leszcza często zupełnie bezradni, kiedy przychodzi im ale borykać x miejscową biurokracja. Wszyscy mówii zgodnie: oporna I teoa. zdecydowani* (om* niż polaka. Z trudem korzystają s gazet (ogłoszenia o wolnych miejscach pracy), radio 1 telewizja ciągle Jeszcze służą Im raczej Jako rozrywka niż źródło wiedzy o tym. co dzieje sie i tu. ! tara. A ponieważ wriaż obracają arie w środowisku Polaków, po niemiecku mówią źle J tvlko wtedy. edv muszą.

— Ale I tak, gdybym trzy lata temu mai niemiecki tak Jak dziś — mówi Jacek — bylibyśmy już świetnie «rządzeni. Albo siedzielibyśmy w Nowej Zelandii.

* + *

Nowa Yoiandla to była ta tleni ia obiecana Magdy i Jacka. Kłady przyjechali do Bogdą na do Essen. popełnili Jednak zasadniczy błąd (znowu ta nieznajomość Jeżyka I przepisów): iłożyll podania o aryl w miejscowym komisariacie. zamiast od razu pojechać do Bonn do nowozelandzkiego konsulatu. I potem nikt Już a nimi nie chciał rozmawiać. Ani Austrsłi jezr-cy. ant Kanadyjczycy. Podobno mieK Jakieś szanse u Amerykanów, ale do USA nJa chcieli Jechać^ można tam aią znakomicie urządzić albo... skończyć dosłownie na bruku, bez żadnego zasiłku. Wier Woleli nie ryzykować. Pieniądze tu niewielkie, ale pewne. T tak zamiast w zielonej Nowel Zelandii wyładowali w śmierdzącym przemysłowym l górniczym Ewen. A Jacek 1est przecież i wykształcenia rolnikiem.

Kiedv skończy ośmiomiesięczny kurs niemieckiego, do którym bedzie miał prawo podlać prace zgodnie z wykształceniem. I to na równych prawach z Niemcami (ci. którzy nie mają azylu; mocą otrzymać zatrudnienie dopiero wtedy, edv na oferte pracy n1s odpowie żaden Niemiec! rozpocznie poszu

kiwania na wsi. Może w Bawarii, może w Szlezwiku-Holsztynie? Ale już dzisiaj wie. że będą one raczej bezskuteczne. Bo przecież nie opłaca mu sie żadna posada poniżej 3 tve. marek. Kiedy bowiem policzy wszystkie świadczenia, które dostaje: zasiłek, zwrot kosztów za mieszkanie, zwrot kosztów przedszkola dla pięcioletnie! Ani. zwrot kosztów leczenia i lekarstw („tylko za środki antykoncepcyjne musimy płacić, choć Turcy dostają je za darmo”), wartość ..kwitów" na ubrania (na zimowe butv na wiosenne płaszcze, r.a letnie pantofle Ibd.) — to razem wychodzi mu grubo ponad 2 tys. marek miesięcznie.

— Więc brać pojadę za niewiele większe pieniądze, skoro wtedy rą wszystko, od przedszkola poczynając. a na zimowym palcie koń oząc. trzeba bedzłe wyłożyć s własnej kieszeni?

Dlatego oraca Jacka to na raz^;e czysta teoria. Chociaż tylko ona— to dobrze płatna — umożliw’ Magdzie ukończenie 9tudiów, któ re przerwała w Polsce, edyi inaczej nie bedzie Ich stać na taki wydatek. I wtedy diabli wezmą ostatnia szanse wyrwania sie z polskiego eet^ła. do którego <akoś nie oasuJa.

Magda też mogłaby pracować. Ukończyła- bardzo ekskluzywny

Korespondenci a

z RFN

kurj dla modelek, za który zapłaciła *2 tys. marek loożyczoae na sieczne nieoddanie od Bogdana). Ale co z tego. skoro nic stać jej na płacenie agentowi. A inaczej pracy me dosianie. żadna solidna firma nie szuka modelek na ulicy. To agent decyduje o tyra. której z dziewczyn zaproponować występ na wybiegu, a która wysiać na zdjęcia, i oczywiście nie robi tego za darmo.

Mogłaby też załatwić sobie zdjęcia lub pokazy przez łóżko. Ma 28 Ut i Jest bardzo piękną kobieta. Ale to nie wchodzi w rachubę. Dlatego ciągle powraca temat pracy Jacka.

* * *

—    Cea-j przecieka nam, nie wiadome kiedy. Najprostsze czynności domowe urastają do rangi wydarzenia absorbującego na tyle, ie na nio więcej nie mamy ani wolnej chwili, ani ochoty. Troehe telewizji, trochę lektury...

Z polskimi książkami i piamAml le»t lednak bardzo krucho. Czasem ktoś coś przyśle s kraju. Czytanie lokalnych gazetek ..solidarnościowych" typu „Pogląd" dawno przestało ich Interesować:

—    Co nas obchodzą programy opozycji?! O kraju nie można alę » nich niczego dowiedzieć ponadto, źe składa się a Wlezień I komisariatów.

„Woinel Europy" nie słuchała. Jacek — w cztery oczy — tak

to tłumaczy:

Nie możemy byś tw karmieni ciągłą negacja łyda w Polsce. Cala. no prawie cała. polska kolonia odrzuca rzeczywistość, w której znajduje się tu. w RFN. choć nie ma Innej, do której mogłaby uoieo. więc ale można nie mieć równocześnie jakiegoś oparcia w Polsce. Inaczej oszalelibyśmy.

Dlaczego Jacek do-fte? e*v\? styczniu 1982 r. ściągnął s Poi-

fra n cusko języesne J cieci szwajcarskiej telewizji o zaprezentowaniu w programie sylwestrowym głośnego filmu erotycznego ,.Em-manuelle" spotkała się z -protestem sporej części społeczeństwa, a ostatnio również ae strony niektórych członków parlamentu.

Członek konserwatywnej partii radykalno-demokratycznej Phillppe Pidoux. w imieniu 48 deputowanych 200-o9obowej Rady Narodowej, czyli laby n^:iarej parlamentu, prae-slał w tej eprawie • list do dyrektora fncncuskojęzycznej sieci. Leo Sch^ermanna w którym wezwał

ski fotokopie 28 artykułów z prasy. w których figurowało iego nazwisko. Jako wicepczewodniczący ..Solidarności" w swoi® zakładzie był w konflikcie z dyrekcja. Sprawę szeroko opisywała prasa 1 w sumie wykroił się z tego azvl.

— Tyle tylko, że Niemcy nie wiedzą, iż mieliśmy wtedy rację I pierwszą decyzją wojskowego komisarza było zwolnienie dyrektora. Ale inaczej nie mógłbym bvó ofiara reżimu zagrożona internowaniem. czy nawet więzieniem w oliwili powrotu do kraju.

Jest ieszcze sposób na ..Volks-deutseka" Do tego potrzebne jest

oświadczenie dwóch lub trzech świadków, którzy potwierdza (akt podpisania przez delikwenta lub Jego rodziców ..Volk$listy". Kiedyś wystarczali świadkowie z Polski. Wiec można było taki papierek kupić już za 50 marek. Potem Niemcy połapali się że Jest w Katowicach i Krakowie kilkanaście voIksmatek'' wystawiaiacvch każdemu kto tylko zapłaci, to świadectwo /.dradv. Dlatego teraz zadają zaświadczeń od trzech świadków z RFN.

—    O powrocie de Polski najpierw się nie myśli - zwierza sie Magda przez kilka, kilkanaście miesięcy. Jeszcze dłużej sie o tym nie mówi. nawet wtedy, gdy się już uporczywie myśli. Potem zaczyna się żartować: źe to niby taki absurdalny pomysł. Ale wtedy szybko trzeba przypominać sobie to. eo najgorsze: kartki, kolejki. lata oczekiwania na mieszkanie. szefa-zfodzleja. bo Inaczej takie żarty staja sie strasznie serie,

—    Powrót? — Jacek nawet sie nie zasianawią. wyrzuca Jednym tchem: do mieszkania, kióre iuż ktoś zajął? Najpierw na dziko, potem włamanie zalegalizował do zdobyciu zaświadczenia, że mam nieważny paszport: do pracy, z której zwolniono mnie dyscyplinarnie? A co damy do ledzenia dzieciom? Nie mamy do czego wracać,

I do chwili dodaje: — Ale tu nie mamy żadnych szans, tylko nigdy nie mówię tego Magdzie...

Lecz Magda to wie: — My jesteśmy straceni — towarzysko, intelektualnie. Nigdy nie osiągniemy takiej pozycji..'jaka mieliśmy w Polsce. Dlatego musimy starać się. żeby dzieci wchodziły w normalne niemieckie życie bez tego garbu. Po to posyłamy Anit do najlepszego przedszkola. Bartek pójdzie do tego samego. Szkołę dla An! tet trzeba będzie starannie wybrać.

W domu mówią tylko po Dolsku (..Sąaiedza, aussiedlerzy z Bv-tomia, udają, że nie zna⁴a Dolskiego. a mówią straszna niemczyzną"). Ale Ani coraz częściej brakuie polskich słów. akcent ma Iuż niemiecki. Bartków-; Jeszcze wszystko sie miesza. ..Scheisse dziecko" — mówi o Ani. gdy ta zabiera mu zabawkę.

—    Scheisse dziecko.. — powtarza Jacek. — Schelsse życie...

Najbardziej konkretny Jest Bogdan: Jeśli zdecyduje się wrócić do Polski, to dostane zwrot steueru (podatkuj, laki płaciłem nrzez to IrU. To razem bedzie kilkadziesiąt troiecy marek, może nawet nłęćdzieriat. sześćdziesiąt. Z tym można 1uż w Polsce rozkręcić Interes. Poza tym Jakieś 10 tra. marek na od Jezdne. W każdym ra-zio Turcy wracający do krain tyle dostała...

PIOTR CEGIELSKI

(Interpress)

99

do wycofania filmu z programu telewizyjnego, nazywając g<> ..nieodpowiednim". .Emjnanuelle" Je«t właściwi* filmem pornograficznym w początkach lat siedemdziesiątych rozpowszechniany by? w kinach specjałizuiacyeh się w tego typu projekcjach"

Wypowiadając się przed kamerami telewizi* na temat ewenfuM-nel projekcji Pidoux zauważył. że wyświetlenie .Bmmanuelle" stworzyłoby niebezpieczny precedens, który utorowałby drogę do zalani* szklanych ekranów falą przemocy 1 pornografii.

/

L