9003499535

Podobnie jak w przypadku innych pojęć, Wittgenstein nie podaje żadnej jednoznacznej definicji formy życia. Jak podkreśla Henry Le Roy Finch, pojęcie to ma z istoty charakter ogólny oraz formalny i nie daje się sprowadzić do wykładni socjologicznej, psychologicznej czy biologicznej. Obejmuje ono „całość społecznego lub kulturowego zachowania o tyle, o ile posiada ono znaczenie”. Nie są to „fakty społeczne”, lecz raczej formy rozumienia jako możliwości znaczenia, jako ustalone wzory działania²⁹². Formy życia wiążą się z językiem, są jednak od niego czymś bardziej podstawowym (DF§23). Choć wyobrażenie sobie formy życia jest wyobrażeniem sobie języka, to nie każda forma życia wymaga odmiennego języka. Cechą wspólną tych określeń jest to, że forma życia wiąże się zawsze z pewną działalnością, regularnością działania lub z działaniem po prostu. Przykładów owych form Wittgenstein podaje kilka. Jest nią np. „żywienie nadziei” (DF§243), tzw. augustyński obraz języka i związana z tym wizja świata (DF§19), obcy język jakiegoś plemienia. Odmienną formę życia reprezentuje np. ateista a inną wierzący. Forma życia jest „możliwością mającego znaczenie działania, w którym uczestniczą członkowie grupy a stąd powtarzalnego przez różnych członków grupy (...). Są to działania, które nazywamy społecznymi lub kulturowymi i które trzeba rozumieć, jeśli rozumieć mamy to, co ludzie czynią, i nawet to, co mówią”²⁹³.

Następujące uwagi doskonale obrazują charakter form życia:

„Powiada się czasem: zwierzęta nie mówią, bo brak im odpowiednich zdolności umysłowych. To zaś znaczy: nie myślą, a zatem nie mówią. Ale one po prostu nie mówią. Albo lepiej: nie używają języka (...) - Rozkazywać, pytać, opowiadać, gawędzić należy tak samo do naszej historii naturalnej, jak chodzić, jeść, pić, bawić się (DF§5).

„Rozumieć zdanie - znaczy rozumieć jakiś język. Rozumieć język - znaczy władać pewną techniką” (DF§199) .

„Czy człowiek dlatego myśli, że myślenie zdało egzamin? - Ponieważ myśli, że myśleć jest rzeczą korzystną? (czy wychowuje on swe dzieci dlatego, że zdało to egzamin?)” (DF§467).

²⁹²    H. L. R. Finch: Formy życia. Tłum. A. Orzechowski. W: Metafizyka jako cień gramatyki. Red. A. Chmielewski i A. Orzechowski. Wrocław 1996, s. 92,93.

²⁹³    Ibidem, s. 94

108