9515745154

14 Zarządzanie kapitałem intelektualnym w małym przedsiębiorstwie

Arian Ward twierdzi, iż kapitał intelektualny to suma funkcjonujących w przedsiębiorstwie „wysp wiedzy”. Przedsiębiorstwo ma za zadanie stworzenie między nimi powiązań i koordynację wiedzy pracowników w sposób zapewniający odnoszenie korzyści, zarówno w wymiarze jednostkowym (pracownicy), jak i całościowym (przedsiębiorstwo)¹⁶. Larry Prusak, rzecznik prasowy firmy Ernst & Young, pojęcie kapitału intelektualnego utożsamia z materią intelektualną, która została zmaterializowana, uchwycona i wykorzystana dla stworzenia wysoko wartościowych aktywów¹⁷. Anna Brooking opisuje kapitał intelektualny jako złożone pojęcie zawierające w sobie takie komponenty, jak: aktywa rynkowe, aktywa związane z czynnikiem ludzkim, aktywa dotyczące infrastruktury i własność intelektualna¹⁸.

W książce pt. Przedsiębiorczość i kapitał intelektualny pod redakcją Mariusza Bratnickiego i Janusza Strużyny czytamy, iż: kapitał intelektualny, w przeciwieństwie do niewidocznych zasobów czerpiących informacje, jest oparty na wiedzy, chociaż obejmuje jeszcze inne wymiary tworzenia wartości przedsiębiorstwa (np.: marka handlowa, powiązania z zewnętrznymi zainteresowanymi itp.). Kluczowa kompetencja, która nie jest zasobem, lecz odnosi się do potencjalnych możliwości działania powstałych w rezultacie organizacyjnego uczenia się, jest częścią kapitału intelektualnego obejmującego również pozostałe kompetencje przedsiębiorstwa, a także efekty zastosowania wszystkich rodzajów kompetencji. (...) Kapitał intelektualny jest sumą wiedzy posiadanej przez ludzi tworzących społeczność przedsiębiorstwa oraz praktycznym przekształceniem tej wiedzy w składniki jego wartości. Obejmuje on wszystkie niewymierne elementy kształtujące różnice pomiędzy całkowitą wartością przedsiębiorstwa, a jego wartościąfinans ową'⁹. Ponadto autorzy prezentują drzewo wartości, zgodnie z którym na całkowitą wartość przedsiębiorstwa składa się kapitał materialny i intelektualny.

Organizacja ds. Ekonomicznej Współpracy i Rozwoju (OECD) definiuje kapitał intelektualny jako: ekonomiczną wartość dwóch kategorii nienamacalnych aktywów przedsiębiorstwa: kapitału organizacyjnego (strukturalnego) i kapitału ludzkiego²⁰.

Jednak najbardziej rozpowszechnioną definicją kapitału intelektualnego²¹ jest definicja, która jest wynikiem badań prowadzonych w przedsiębiorstwie działającym w branży ubezpieczeniowej „Skan-

¹⁶    Ibidem.

¹⁷    Edvinsson, L., Sullivan P., Developing a Model for Managing Intellectual Capital, "European Management Journal”, Vol. 14, No. 4, August 1996.

¹⁸    Brooking A., Intellectual Capital, Thomas Business Press, London 1996.

¹⁹    Bratnicki M., Strużyna J. (red.), Przedsiębiorczość i kapitał intelektualny, Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice 2001, s. 69.

²⁰    Dudycz T., Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2001.

²¹    Pojęcie kapitału intelektualnego bywa często używane zamiennie z pojęciami: „aktywa niematerialne”, „zasoby niematerialne”, „aktywa intelektualne", „własność intelektualna”, „aktywa wiedzy” itp., często staje się nawet synonimem. Relacje między nimi oraz zakres i kierunek różnic wyznaczają różnorodne definicje oraz modele zarządzania kapitałem intelektualnym. Na przykład założenia modelu zarządzania kapitałem intelektualnym, zwanym Monitorem Aktywów Niematerialnych utożsamiają aktywa niematerialne, zasoby niematerialne, aktywa intelektualne z pojęciem kapitału intelektualnego, traktując je na równi. Wartość aktywów niematerialnych traktowana jest jako wartość kapitału intelektualnego. Model zakłada części składowe aktywów niematerialnych, wymieniając: strukturę zewnętrzną, strukturę wewnętrzną i indywidualne kompetencje, będące jednocześnie komponentami kapitału intelektualnego. Model wartości rynkowej „Skandii” zakłada podrzędność aktywów niematerialnych wobec kapitału intelektualnego, traktując je jako część kapitału innowacyjnego, wywodzącego się z kapitału organizacyjnego (składnik kapitału strukturalnego) - więcej na ten temat w rozdziale II poświęconym modelom zarządzania kapitałem intelektualnym. W literaturze przedmiotu funkcjonują także definicje aktywów intelektualnych oderwane od pojęcia kapitału intelektualnego. Owo oderwanie jest pozorne, bo ich opis wyraźnie wskazuje na powiązania i relacje, pozostające w domyśle i będące dobrą podstawą dla części wspólnych. Przykładem tu może być stwierdzenie: Aktywa intelektualne to te aktywa oparte na wiedzy, które są własnością firmy i które w przyszłości będą źródłem korzyści dla firmy. (Definicja zaproponowana w 1998 roku przez Stowarzyszenie The Society of Canada [za:] Jarugowa A., Fijałkowska J., Rachunkowość i zarządzanie kapitałem intelektualnym. Koncepcje i praktyka, ODDK, Gdańsk 2002, s. 58); Najbardziej jednoznaczna w definiowaniu wydaje się być „własność intelektualna”, która pozostaje w stosunku do kapitału intelektualnego podrzędna (jest węższym pojęciem od rozpatrywanych powyżej aktywów niematerialnych). Jest jego elementem, wyodrębnionym dla celów rachunkowości i uregulowanym przepisami. Oznacza prawa własności do patentów, znaków towarowych. Metody określania ich wartości często nie oszacowują ich prawdziwej wartości, dość dużym błędem, w tym przypadku, jest niedocenianie wartości rynkowej.