9515745152

12 Zarządzanie kapitałem intelektualnym w małym przedsiębiorstwie

know-how itd.)¹. Jednak w owych koncepcjach poszczególne zasoby niematerialne są rozproszone i nieusystematyzowane. Istnieje więc konieczność ich uporządkowania, sklasyfikowania, a także dokonania dogłębnej charakterystyki, głównie w celu optymalizowania ich wykorzystania. Odpowiedzią na to wyzwanie jest koncepcja kapitału intelektualnego. Staje się ona podstawą dla sukcesywnego odchodzenia od koncentrowania się niemal wyłącznie na zasobach finansowych i materialnych w prowadzeniu działalności gospodarczej. Odzwierciedla w sobie, i zarazem akcentuje doniosłą rolę, którą przypisuje się człowiekowi, i temu wszystkiemu co on wnosi do przedsiębiorstwa, jako strategicznemu i pozamaterialnemu składnikowi współczesnych przedsiębiorstw. Dzięki niej powoli „zrywa się” z zasadą podejmowania ważnych decyzji wyłącznie na podstawie danych czysto finansowych na rzecz wskaźników gospodarczych umożliwiających pomiar, a co za tym idzie praktyczne wykorzystanie zasobów niematerialnych będących pochodną wiedzy i doświadczenia pracowników oraz reputacji i potencjału rozwojowego samego przedsiębiorstwa. Właściwe wykorzystanie kapitału intelektualnego stwarza przedsiębiorstwu podstawy dla uzyskania przewagi strategicznej na rynku. Dlatego też w coraz większej liczbie firm na świecie rozumie się już teraz, że wiedza pracowników oraz zależność pomiędzy nimi i przedsiębiorstwem mogą być o wiele ważniejszym majątkiem (mającym większy wpływ na ostateczny wynik), niż klasyczne materialne aktywa ujęte w zwykłych bilansach. W porównaniu ze tradycyjną procedurą księgowania, zasady definiowania i wyceny kapitału intelektualnego są niejasne, ale kiedy już raz się go odkryje, zdefiniuje, opisze i wykorzysta, może on dostarczyć przedsiębiorstwu nowego źródła możliwości konkurowania, i co najważniejsze wygrywania.

Kapitał intelektualny stał się ostatnio przedmiotem zainteresowania licznej rzeszy zarówno teoretyków², jak i praktyków zarządzania³. Pracują oni nad możliwie jak najszerszym i jak najgłębszym poznaniem istoty tej kategorii. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest z jednej strony porządkowanie wiedzy o kapitale intelektualnym, z drugiej zaś pojawiające się coraz to nowe pytania i dylematy z nim związane. Jedno jest pewne - dla wszystkich zainteresowanych tym tematem, wyzwaniem jest znalezienie wspólnego na całym świecie języka, zapewniającego każdemu zrozumienie tego samego pod pojęciem kapitału intelektualnego: jak go zdefiniować, jak zmierzyć jego wzrost i spadek, jak go sprawdzać, żeby inwestorzy i inni udziałowcy mogli porównać różne firmy w taki sam sposób, jak się to robi w przypadku klasycznych ksiąg, a menedżerowie efektywnie nim zarządzać.

Zmagania przedstawicieli zainteresowanych środowisk ze znalezieniem jednolitej definicji kapitału intelektualnego, zaowocowały licznymi opisami i definicjami, które możemy spotkać nie tylko w literaturze przedmiotu.

1

   Przykładem może być tutaj zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie marketingowe, zarządzanie wartością przedsiębiorstwa itd.

2

   Warto w tym miejscu przybliżyć nazwiska (obok pionierów: Sveiby’ego, Kapłana, Nortona, Edvinssona) badaczy zaangażowanych w poszukiwanie nowych sposobów zarządzania kapitałem intelektualnym i pokrewnym zarządzaniem wiedzą, są nimi: Peter Drucker, Hiroyuki Itami, Ikujiro Nonaka, Hirotaka Takeuchi, David Teece, Brian Hall, Hubert St.Onge, Patrick Sullivan, Thomas Stewart, Gordon Petrash, Thomas H. Devenport, Laurence Prusak, Brauch Lev, Do-rothy Leonard-Barton, W.R. Bukowitz, R.L. Williams, Gilbert Probst, Steffen Raub, Kai Romhardt, K. Haanes, B. Lo-wendahl, Annie Brooking, Mariusz Bratnicki, Janusz Strużyna, Stefan Kwiatkowski, Bogdan Wawrzyniak (i inni).

3

   Firmy, które wprowadziły programy zarządzania kapitałem intelektualnym: WM-Data, Skandia AFS, Dow-Chemical, Hughes Aircraft, The Canadian Imperial Bank of Commerce, Celemi, Ernst & Young, Posco; Firmy prowadzące zaawansowane prace nad zarządzaniem wiedzą: tzw. „Wielka Piątka” - PricewaterhouseCoopers, Arthur Andersen, Ernst & Young, KPMG, Deloitte & Touche oraz Hoffman-LaRoche, GE Lighting, Xerox, Gemini, McKinsey. Fiimy wchodzące w skład Genewskiego Stowarzyszenia na rzecz uczenia się organizacji oraz zarządzania wiedzą, m.in.: DaimleiChrysler, Deutsche Bank, Holderbank, Hewlett-Packard, Inselspital, Novartis, Roche Diagnostics, UBS, Winthertur Insurances, Swisscom, Siemens, Motorola. Pomiar i efektywne wykorzystanie kapitału intelektualnego jest obiektem zainteresowania nie tylko przedsiębiorstw, ale też potężnych organizacji odpowiedzialnych za ustanawianie nowych standardów gospodarczych i ich popularyzowanie. Najbardziej zaangażowane w ten proces są m.in.: amerykański odpowiednik Komisji Papierów Wartościowych - Securities and Exchange Commision (SEC), Organizacja do Spraw Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Bank Światowy oraz Accounting Standards Board i Financial Accounting Standard Board, odpowiedzialne za tworzenie standardów w rachunkowości. Ostatnie lata obfitują w wiele konferencji dotyczących kapitału intelektualnego (jego roli, sposobów pomiaru, rozwoju) organizowanych na świecie, w tym także w Polsce. Powstało nawet specjalne czasopismo, zatytułowane Journal oflntelłectuał Capital pod redakcją Rory Chase i Nicka Bontisa. W Polsce również wyraźnie rośnie zainteresowanie koncepcją kapitału intelektualnego. Na podstawie pionierskich prac Sveiby’ego, Kapłana, Nortona, Edvinssona zaczęto prowadzić badania literaturowe i empiryczne, powstają liczne publikacje. Temat staje się modny.