GENETYKA (prelekcja 6)
CECHY POLIGENOWE ILOÅšCIOWE:
uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi;
dają się zmierzyć;
natężenie można wyrazić liczbowo;
rozkład ich natężenia w populacji jest ciągły (krzywa Gaussa);
w każdej populacji:
" są osobniki o minimalnym i maksymalnym natężeniu cechy;
" większość osobników wykazuje pośrednie (przeciętne) natężenie cechy (osobnik ma połowę
wszystkich możliwych allel warunkujących daną cechę);
badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona  model badania rozkładu w populacji natężenia cech
ilościowych o zmienności ciągłej;
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE GA
OWY:
należy pamiętać o takim jej ustawieniu, aby linia frankfurcka (prosta przebiegająca poziomo,
stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i do górnej krawędzi otworu słuchowego zewnętrznego) była
równoległa do podstawy;
DA
UGOŚĆ GA
OWY (G-OP):
Źð G  GLABELLA  punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniÄ™tym ku przodowi koÅ›ci czoÅ‚owej,
między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej;
Źð OP  OPISTHOKRANION  punkt poÅ‚ożony w miejscu najdalej wysuniÄ™tym ku tyÅ‚owi czaszki
na kości potylicznej w linii środkowej;
SZEROKOŚĆ GA
OWY (EU-EU):
Źð EU  EURYON  punkt poÅ‚ożony na czaszce najbardziej bocznie od linii Å›rodkowej (najczęściej
na kości ciemieniowej lub skroniowej);
WYSOKOŚĆ GA
OWY (T-V):
Źð T  TRAGION  punkt poÅ‚ożony na górnej krawÄ™dzi guzka ucha;
Źð V  VERTEX  najwyżej poÅ‚ożony punkt na gÅ‚owie ustawionej w pÅ‚aszczyz
nie frankfurckiej,
będący górną granicą wzrostu osobnika;
WYSOKOŚĆ CZASZKI (BA-BR):
BA  BASION  punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej;
BR  BREGMA  połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej;
WSKAy
NIK SZEROKOÅšCIOWO-DA
UGOÅšCIOWY GA
OWY:
S
W = Å" 100
D
ocena ukształtowania czaszki w różnych populacjach;
ocena ewolucyjnych zmian w kształtowaniu się głów;
METODY POMIARU POJEMNOÅšCI CZASZKI:
metoda bezpoÅ›rednia  Brocá:
do zamkniętej czaszki wsypujemy kaszę i mierzymy jej objętość;
metoda pośrednia  Lee Pearsona:
Źð 3 wartoÅ›ci wymiarów:
" największa szerokość; " największa długość;
" największa wysokość;
üð czaszki (basion-bregma);
üð gÅ‚owy (tragion-vertex);
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GA
OWY WG LEE PEARSONA:
PM = 0,000337 Å" (D - 11)(S - 11)(W - 11) + 406,01
PK = 0,0004 Å" (D - 11)(S - 11)(W - 11) + 206,6
D  długość czaszki/głowy (w mm!);
S  szerokość czaszki/głowy (w mm!);
W  wysokość czaszki/głowy (w mm!);
POD WZGL
DEM UZ
BIENIA SSAKI DZIELI SI
NA:
krótkozębne  korzenie kształtują się wcześnie; mały otwór wierzchołkowy; korony - ograniczony
wzrost;
długozębne  korzenie kształtują się póz
no; otwarty szeroko kanał i otwór wierzchołkowy; korony
długie, rosną przez całe życie;
W TOKU EWOLUCJI Z
BÓW U HOMINIDAE:
1. tendencje do zmniejszania liczby zębów, przy zachowaniu wszystkich rodzajów (heterodoncja 
siekacze, kły przedtrzonowce, trzonowce);
2. utrata przerwy (diastema);
3. formowanie siÄ™ Å‚uku parabolicznego;
4. przewaga wielkości drugiego trzonowca i zmniejszenie drugiego przedtrzonowca;
5. zmniejszenie się wymiarów zębów;
PRZEJAWY ATAWIZMU:
występowanie czwartego zęba trzonowego;
występowanie diastemy;
RODZAJE ZGRYZU:
obcęgowaty  labidoncja (wyeliminowany w wyniku ewolucji);
nożycowaty  psalidoncja (dla rasy białej);
dachówkowaty  stegodoncja (u ok. 33% osób rasy żółtej);
zgryz nieprawidłowy;
PAMI
TAJMY, ŻE:
tzw. dziedziczne bezzębie mężczyzn (cecha recesywna, sprzężona gonosomalnie);
brak szkliwa (cecha dominująca sprzężona gonosomalnie);
WSKAy
NIK POWIERZCHNI CIAA
A:
informacja o wydolności organizmu i jego możliwościach termoregulacyjnych;
stosowany do określenia podstaw przemiany materii;
wykorzystywany jako jeden z mierników, stanowiących punkt odniesienia dla oceny wyników
sportowych;
WSKAy
NIKI NP. ROHRERA CHARAKTERYZUJ
PROPORCJE WAGOWO-WZROSTOWE:
ocena ogólnej budowy ciała;
ocena zmiany proporcji ciała z wiekiem;
ocena stopnia odżywienia;
ocena wpływu czynników środowiska na rozwój osobniczy człowieka;
WSKAy
NIK SZEROKOÅšCIOWO-DA
UGOÅšCIOWY GA
OWY:
(klasyfikacja wg Martina i Sallera)
B& @&
dolichocephalus (długogłowy) X  75,9 X  76,4
mesocephalus (średniogłowy) 76,0  80,9 77,0  81,9
brachycephalus (krótkogłowy) 81,0  85,4 82,0  86,4
hyperbrachycephalus (nadkrótkoglowy) 85,5 - X 86,5 - X
HOMO SAPIENS  DIAGRAM Z
BOWY:
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
-- - brak zęba
K  korona protetyczna
U  ząb do usunięcia
W  wypełnienie
WSKAy
NIK REHRERA:
masa : (B - V )3 Å"100
masa ciała (g) B - V wysokość (cm)
@& B&
smukły X  1,24 X  1,37
średni 1,25  1,36 1,38  1,58
tęgi 1,37 - X 1,59 - X
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GA
OWY WG LEE PEARSONA:
PM = 0,000337 Å" (D - 11)(S - 11)(W - 11) + 406,01
PK = 0,0004 Å" (D - 11)(S - 11)(W - 11) + 206,6
mikrocefalia < 1149 cm3
małogłowie 1150  1449 cm3
średnia pojemność 1450  1649 cm3
duża pojemność 1650  1949 cm3
makrocefalia > 1950 cm3
WYSOKOŚĆ GA
OWY:
W = (B - V ) - (b - t)
B  basis  podstawa
WSKAy
NIK POWIERZCHNI CIAA
A WG ISAKSSONA:
(P + dH )
PC = + 1
100
P  masa ciała (kg)
dH  różnica wysokości ciała w stosunku do 160cm
B& @&
bardzo mała < 1,67 < 1,50
mała 1,68  1,72 1,51  1,54
średnia 1,73  1,83 1,55  1,61
duża 1,84  1,89 1,62  1,65
bardzo duża > 1,90 > 1,66
PORÓWNANIE CZASZEK
cecha Gorilla sp. Pan Ples Homo sapiens
mózgoczaszki (M)proporcja trzewioczaszki (T) do T>M T>M Tstopień wysklepienia czaszki
Ä…ð Ä…ð Ä…ð
położenie kośćca twarzy prognatyzm prognatyzm ortognatyzm
kościec nosa niewydatny niewydatny wydatny
położenie otworu potylicznego tylna część podstawy czaszki środek podstawy czaszki środek podstawy czaszki
grzebień potyliczny wydatny minimalny brak  kresy karkowe
wały nadoczodołowe wydatne słabo zaznaczone brak  łuki brwiowe
wcięcie pozaoczodołowe jest słabo zaznaczone brak
kształt szczęki długa, wąska pośrednia krótka, szeroka
kształt łuku zębodołowego
V U U
wielkość kłów duże małe małe
położenie kłów wysunięte poza linię zębów niewysunięte poza linię zębów niewysunięte poza linię zębów
pojemność czaszki 325  650 cm3 515cm3 ok. 1350cm3