Dwudziesto083aangelsa

Temat: Powieść otwartych perspektyw - "Przedwiośnie" Żeromskiego.

Powieść Stefana Żeromskiego miała się stać obrazem Polski współczesnej, diagnozą
zaniepokojenia polityczno-społeczną sytuacją odrodzonego państwa. Problematyka
"Przedwiośnia" koncentruje się wokół losów głównego bohatera - Cezarego Baryki.
Na jego społeczną i narodową świadomość decydujący wpływ wywarły wydarzenia
Rewolucji Październikowej, obserwowane z perspektywy rosyjskiej (Baku) oraz
romantyczno-nostalgiczna wizja Polski "szklanych domów", nakreślona przez ojca -
Seweryna Barykę. Konfrontacja marzeń z rzeczywistością, poszukiwanie przez
Cezarego Barykę własnego miejsca w odrodzonym państwie oraz próby refleksji nad
polską współczesnością wyznaczają tematykę powieści. Problemy Polski widziane
oczyma bohatera mają złożony charakter i nie podlegają jednoznacznym
rozstrzygnięciom. Cezary Baryka dostrzega konieczność zmian
społeczno-politycznych, dostrzega liczne schorzenia odrodzonej Polski
(wewnętrzne rozbicie polityczne, nieporadność zmieniających się rządów,
bezrobocie, inflacja), surowo ocenia realizację gospodarczych i socjalnych zadań
młodego państwa. Romantyczna wizja Seweryna Baryki najrychlej ulega deprecjacji.

"Szklane domy", marzenia o naukowo-technicznej rewolucji, która uczyni z Polski
kraj nowoczesny i dostatni, w konfrontacji z rzeczywistością odrodzonego państwa
okazują się idealistyczną fantazją. Ojczyzna złożona, zespolona ponownie, po
ponad studwudziestoletniej niewoli, z trzech różnych organizmów państwowych,
jest pozbawiona podstawowych struktur gospodarczych (rolniczych, przemysłowych),
zacofana ekonomicznie, doszczętnie ograbiona przez zaborców. Oglądana przez
Barykę z perspektywy sielanki nawłockiej okazuje się wręcz cudem anachronicznego
feudalizmu. Idealistyczne marzenia o "szklanych domach" nie wytrzymują więc
konfrontacji z obrazem Polski nędznej, słabej, głodnej i zacofanej.
Wielopłaszczyznowym zjawiskiem okazuje się w "Przedwiośniu" rewolucja
społeczno-polityczna. Już obraz wydarzeń w Baku nacechowany jest
wieloznacznością. Dla matki Cezarego Baryki rewolucja to gwałt i grabież, dla
Seweryna - absurd dziejowy, który niszczy naród i społeczeństwo, zaś dla młodego
bohatera powieści wydarzenia 1917 roku stają się zarówno upajającą awanturą, jak
i groźną, przerażającą pożogą.
Wieloaspektowa refleksja nad zagadnieniem rewolucji, jako jednej z możliwych
dróg rozwoju odrodzonego państwa, zostaje pogłębiona obserwacjami polskiej
rzeczywistości. Stosunek Cezarego Baryki do środowiska komunistycznego jest co
najmniej dwuznaczny. Zebranie partyjne odsłania przed bohaterem bolesne,
wstrząsające jego sumieniem prawdy o Polsce. Prawdy o upośledzeniu klasy
robotniczej, o prześladowaniach policyjnych, torturach, bezprawiu. Również
liczne doświadczenia Baryki - obserwacja środowisk proletariackich Warszawy,
nędza chłopska i lekkomyślna beztroska pańskiej Nawłoci, pogłębiający się kryzys
gospodarczo-rządowy - kierują jego sympatie ku programowi radykalnemu,
obiecującemu natychmiastową, rewolucyjną zmianę. Zarazem jednak Cezaremu Baryce
postać Lulka kojarzy się z sekciarstwem, z fanatyczną retoryką, pozbawioną
świadomych planów i celów.
Głos bohatera powieści jest zawsze pytaniem, nigdy odpowiedzią; Baryka wątpi w
cywilizacyjne i kulturotwórcze możliwości klasy robotniczej. Antagonistą
rewolucyjnych poglądów Antoniego Lulka staje się w "Przedwiośniu" Szymon
Gajowiec. Spadkobierca ideowy szlacheckich demokratów (Abramowskiego, Bohusza,
Krzemińskiego), wysoki urzędnik państwowy, opiekun i przyjaciel Cezarego Baryki,
buduje program organicznikowski. Zdaniem Szymona Gajowca jedyną możliwą i
właściwą perspektywę rozwoju odrodzonego państwa stwarza program powolnych,
stopniowych reform. Dostrzegając błędy i schorzenia Polski odrodzonej, opowiada
się jednak za istniejącymi zasadami ustrojowo-społecznymi. W ich właśnie ramach,
zdaniem Gajowca, trzeba znaleźć miejsce dla reform i postępu. Ideologia oraz
poglądy Gajowca wywołują w świadomości Baryki zarazem aprobatę i niechęć. Z
jednej strony pociąga bohatera program stabilizujący koncepcję państwa -
proponujący rozwój społeczno-polityczny na drodze "łagodnej rewolucji" - bez
wstrząsów, zbrodni, zniszczeń. Z drugiej jednak strony Baryka jest pełen
niepokoju o tę ideologię: świadomość nie rozwiązanych zagadnień społecznych i
politycznych, pogłębiający się kryzys gospodarczy i socjalny, narastający wyzysk
proletariatu poddaje w wątpliwość efektywny, twórczy zakres programu Gajowca.
"Przedwiośnie" Stanisława Żeromskiego jest powieścią pytań, otwartych wciąż
perspektyw rozwoju odrodzonego państwa polskiego. Nawet więc odruch buntu i
rozpaczy, który powoduje przyłączenie się Baryki do pochodu manifestujących
robotników, czy jego "marsz na Belweder", nie zamyka podjętych w powieści pytań
i problemów. Główny bohater, wypowiadając udręki autora, ponawia romantyczne w
istocie pytania: czym jest Polska? jaka jest Polska? ku czemu Polska zmierza? W
"Przedwiośnie" Żeromskiego zostaje wpisana wielogłosowa dyskusja ideowa.