Dwudziesto034aangelsa

Temat: Estetyka i polityczne zaangażowanie w powieści Przedwiośnie Stefana
Żeromskiego.

Do napisania Przedwiośnia posłużyły autorowi liczne materiały (gazety, podróże,
dogłębne analizowanie środowisk), co nadało powieści realistyczny charakter.
Niewątpliwym walorem stało się literackie bogactwo opisów natury. W powieści
zawarł Stefan Żeromski własne przemyślenia dotyczące sytuacji w kraju (początek
XX w.) i jej ocenę z kilku różnych punktów widzenia przez poszczególne warstwy
społeczne. Efektem nałożenia się tych dwóch idei jest próba ustosunkowania się
autora do ówczesnej rzeczywistości.
Estetyka przejawia się głównie w kontrastujących ze sobą zestawieniach obrazów.
Jest zatem chłopska miejscowość Chłodek, biedna i zacofana, są komornicy, chłopi
bez ziemi i jest także Nawłoć majątek ziemski, Arkadia, której mieszkańcy żyją w
dobrobycie, wolny czas spędzając na rozmaitych rozrywkach, a głównie przy stole.

Łącznikiem między estetyką a obrazem politycznym jest już sam tytuł. Z jednej
strony wyraża porę roku (okres przesilenia), z drugiej okres przejściowy.
Uzyskanie przez Polskę niepodległości pociąga za sobą problem nowego kształtu
kraju jakiego, nie wiadomo. Wizja szklanych domów jest jedną z odpowiedzi
(dostatnie, szczęśliwe życie w równości), drugą koncepcją jest wprowadzenie
powolnych reform (Szymon Gajowiec), w oparciu o program pozytywistyczny
(elementy socjalizmu utopijnego). Trzecim rozwiązaniem jest rewolucja, przed
którą Żeromski chce przestrzec sama zmiana u steru władzy nie zmienia
zasadniczej konstrukcji państwa. Ostrzeżenie jest kierowane także przeciwko
wojnie domowej (zbyt pochopne i bezkrytyczne przyjmowanie komunizmu). Wizja
szklanych domów (pisana w czasie zaprzeszłym styl biblijny) jest kontrastem
wobec niepokoju wewnętrznego ojczyzny. Główny bohater Cezary Baryka urodził się
Rosji, ale jest Polakiem. Po wielu perypetiach i przykrych życiowych
doświadczeniach (śmierć matki, a później ojca) przybywa do Polski, gdzie jako
przybyły z zewnątrz ma szansę na dystans wobec wszelkich przemian zachodzących w
kraju. Ta pozbawiona głębokiej więzi emocjonalnej wizja państwa pozwala zestawić
ze sobą różnorodność działań na gruncie politycznym. Konfrontacja wyobraźni z
faktami dodaje całej powieści dynamiki i ostrości obrazu. Końcowa scena, w
której Cezary przyłącza się do pochodu na Belweder, także jest dwuznaczna:
Baryka idzie bowiem sam. Wiatr wiał suchy i odmienny słowa te pojawiają się w
końcowym rozdziale i stanowią pewnego rodzaju klucz do całej powieści.
Zafascynowanie dorobkiem kultury połączone z koncepcjami naprawy kraju składa
się na jej wielopłaszczyznową wymowę, a zestawienie faktów z wizjami próbuje dać
odpowiedź na pytanie: w jakim kierunku powinno teraz kształtować się państwo?
Będąc w Nawłoci, obserwuje Baryka życie ziemiaństwa oraz służby i chłopstwa.
Znając przebieg i skutki rewolucji, obawia się, że może ona wstrząsnąć ówczesną
Polską, doprowadzając do przewrotu w stosunkach społecznych. Z niepokojem patrzy
więc na próby bratania się ziemiaństwa z chłopstwem. Jest podejrzliwy wobec
lojalności i doceniania wysiłków arystokracji przez lud, który może je
interpretować jako zachętę do rewolucji. Narastający niepokój zapowiada tragizm
nadchodzących wydarzeń. Stopniowe piętrzenie się znaków ostrzegawczych przeplata
się z nieustającym dylematem wyjścia z opresji, co kształtuje głównie część I i
III (genealogia społeczeństwa oraz ideowa bohatera). W części II przeważają
opisy realiów życia i problemów różnych warstw społecznych. Mimo tak głębokiej
koncepcji, Żeromski miejscami traktuje temat zbyt powierzchownie, z braku
materiałów (dziennikarskie relacje przyjaciół), co prowadzi do niepełnego, wręcz
stereotypowego ukazania epoki. Skróty są jednak zrekompensowane dynamiką
kompozycji, która przede wszystkim świadczy o wartości dzieła. Pod względem
estetyki najważniejsza jest część II Nawłoć, w której ambitny autor prezentuje
swój kunszt pisarski. Porzuca sprawy polityczne, zajmując się obrazem środowiska
ziemiańskiego, ale również chłopskiego. Pojawia się tutaj bardzo urozmaicony
język (duża ilość przymiotników), opisy przyrody, dialogi i monologi wewnętrzne,
jak również opisy życia we dworze miłości, muzyki.