9621686384

94 Układ fonematów w zgłosce.

czem w takich wypadkach jeden z fonematów samogłoskowych musi być niezgłoskotwórczy, np. ei, że, do, od, wzeiść, śfersc, pstrąg.

4)    grupy fonematów spółgłoskowych, występujących w zgłoskach, nie mogą przekraczać liczby czterech, np. gvóź$, spyńiż, fstsąsać, państf.

5)    zgłoski dwu- i wielofonematowe mogą się zaczynać i kończyć fonematem samogłoskowym bądź spółgłoskowym, np. ość, uż§, vui, slryż, i-skra, dom, var-xtfa.

§ 51. Poza przytoczonemi właściwościami ilościowemi budowa fonologićzna zgłosek polskich jest zależna także od pewnych właściwości jakościowych. Do najważniejszych z nich należą następujące:

1)    Z pośród siedmiu fonematów samogłoskowych, właściwych polskiemu językowi wykształconemu, tylko pięć może rozpoczynać zgłoskę, mianowicie, a o u e i, przyczem e zjawia się w takiem położeniu tylko w wyrazach pochodzenia obcego, a fonemat a w wyrazach swojskich zjawia się tylko na początku zgłosek nagłosowych, a w środku wyrazów, tylko w wyrazach pochodzenia obcego; pozatem fonematy samogłoskowe na początku zgłosek śródwyrazowych zjawiają się w wyrazach swojskich tylko w złożeniach, na granicy cząstek słowotwórczych, a w środku cząstek słowotwórczych tylko w wyrazach pochodzenia obcego, np. a-le, al-bo, yy-a-pdra-yo-u-ać, o-a-za; o-ko, or-ka, na-o-ko-lo, or-ga-ny, ko-o-pe-ra-ty^oa; u-yo, ur-vać, na-u-ka, u-ńi-form, pa-u-za; e-yo, ko-e-du-ka-cża; i-skra, vy-i-skśony, i-de-a, na4-vny.

2)    Skład jakościowy fonologicznych grup spółgłoskowych jest ograniczony następującemi zasadami:

a) Fonologiczne grupy spółgłoskowe muszą być pod względem dźwięczności jednolite, to znaczy, dźwięczne lub bez^ dźwięczne, zależnie od tego, czy ostatni fonemat grupy jest dźwięczny, czy bezdźwięczny, np. trafka // t> ava, kośba II kośić; jeżeli ostatnim składnikiem fonologicznej grupy spółgłoskowej jest fonemat v bądź i(< r), to o dźwięcznym lub bezdźwięcznym