9621686736

20

Spółgłoski.

ma wskazywać, że jest ona z pośród tylnych najbardziej ku przodowi wysunięta. Tak samo umieszczenie samogłoski [y] wskazuje, że wprawdzie jest ona samogłoską środkową, ale w granicach tego miejsca wysuniętą [ku przodowi.

Tablica uwidocznia również, że w języku polskim zachodzi, naogół biorąc, stały związek między miejscem podniesienia się języka w jamie ustnej a plaskiem lub okrągłem położeniem warg; samogłoski przednie i [środkowe są jednocześnie płaskie, a samogłoski tylne są jednocześnie _{samogłoskami okrągłemi.

§ 14. Każda samogłoska ma w piśmie polskiem swój własny znak w postaci odpowiedniej litery, a samogłoskę [u] oznaczamy w dwojaki sposób, zapomocą litery u lub litery ó, np. lud i lód, brud i bród, stuk i stóg, bruk i bróg.

Rozróżnianie liter u i 6 opiera się w pisowni polskiej na różnorakiem pochodzeniu samogłoski [u]. Samogłoskę [u], powstałą z [o] bezpośrednio lub za pośrednictwem [e], oznaczamy literą ó. To pochodzenie samogłoski [u] w wielu wypadkach widoczne jest jeszcze dzisiaj i uwydatnia się w wymianach, jakim ona ulega w różnych postaciach jednego i tego samego wyrazu lub też w jednej i tej samej cząstce wyrazów pokrewnych. Np. stóg — stogi, bróg — brogi, lód —-lody — lodowaty; szósty — sześć, siódmy — siedem... W takich wypadkach oznaczanie samogłoski [u] literą 6 opiera się na żywem poczuciu języka współczesnego, na żywych jeszcze wymianach samogłoski [u] z [o] lub [e]. Poza tern są jednak wyrazy, w których samogłoskę [u] oznaczamy przez ó tylko przez tradycję, przez oddawna utrwalony zwyczaj, np. w wyrazach góra, córka, płótno, brózda. W takich wypadkach jedynem oparciem poprawnego pisania jest tylko wprawa i pamięć.

V. SPÓŁGŁOSKI.

§ 15. Spółgłoskami w przeciwstawieniu do samogłosek nazywamy głoski zwarte i szczelinowe. Powstają one wskutek przejścia dźwięcznego lub bezdźwięcznego wydechu przez zwartą lub szczelinowo rozwartą jamę ustną. Przy takiem