9621686909

Fizjofonematy, paychoionematy i głoski. 73

właściwości artykulacyjnych głoski. Na sposób ujmowania przez poczucie językowe treści przedstawieniowej fizjofonematu wpływa przedewszystkiem treść przedstawieniowa kojarzącego się z fizjofonematem psychofonematu. W rozważaniach fonologicz-nych główną wartość ma przeto ustalenie stosunku, jaki zachodzi między głoską a psyc li ofone matem.

4)    Każda głoska, jako zespół ruchów artykulacyjnych, zmienia w większym bądź mniejszym stopniu, zależnie od położenia fonetycznego, swoje właściwości, musi więc występować w różnych odmiankach, czyli war j antach, ale te warjanty głoskowe znajdują dla siebie w poczuciu językowem osobne, zindywidualizowane psychofonematy tylko wtedy, gdy właściwe im zespoły artykulacyj ne stają się ich cechami indywidualnemi, nie-zależnemi od takiej czy innej pozycji fonetycznej. W następstwie tego powstaje taki stan rzeczy, że w warunkach fonetycznych języka zjawia się więcej głosek, niż jest psychofonematów, to też jednemu psychofonematowi odpowiada zwykle kilka warjantów głoskowych.

5)    Z pośród różnych możliwych warjantów głoski tylko jeden, t. zw. warjant główny, zgadza się w swych właściwościach artykulacyjnych z treścią przedstawieniową swojego psychofonematu. Jest to warjant głoskowy, występujący w t. zw. pozycji niezależnej, to znaczy, w takiem położeniu fone-tycznem, które nie wytwarza podstaw do upodobniającego oddziaływania na daną głoskę. Jest to przedewszystkiem położenie izolowane, położenie, w którem głoska jest wymawiana samodzielnie, bez połączenia z innemi głoskami. W takiem położeniu izolowanem mogą jednak występować tylko samogłoski, i to w praktyce językowej nie wszystkie, bo, naprzykład, samogłoski nosowe nie tworzą w języku polskim same przez się wyrazów, jak samogłoski czyste: [a, o, u, e, i], które mogą występować w znaczeniu spójników, przyimków lub wykrzykników. Poza temi wyjątkowemi wypadkami położenia bezwzględnie niezależnego warunki położenia niezależnego mają także pozycje, w których sąsiadująca z daną głoską głoska ma układ narządów